10-04-2023, 06:51 AM
VİTAMİNLER VE FAYDALARI
Organizmaya çok gerekli özbesinler olan vitaminler vücutta çok önemli bir rol oynar, ama bu rol uzun süre bilinememiştir. Hekimler, berberi veya iskarbüt gibi vitamin eksikliğinden kaynaklanan hastalıkların klinik belirtilerini gözlemliyorlardı, ama bunların neden ileri geldiğini bilmiyorlardı. Bugün, kesin ölçütlere göre (yapı, işlev, kaynak, alınacak miktar) onbeş kadar vitamin belirlenmiştir. Vitamin biliminin ve vitamin tedavisinin hedefi, sağlık için gerekli vitaminleri her zaman gerektiği kadar sağlayamayan beslenme düzeniyle ve vitaminlerin tedavi edici madde olarak kullanımıyla ilgilidir.
Sınıflandırılma
Vitaminleri alfabetik olarak sıraya sokacak olursak;
A- Vitamini
B- Vitamini ve B1’den başlayarak B12’ye kadar devam eden vitaminler
C- Vitamini
D- Vitamini
E- Vitamini
K- Vitamini
Vitaminler ikiye ayrılır. Bunlar; yağda ve suda eriyen vitaminlerdir.
Yağda Eriyen Vitaminler
A Vitamini
Hayvansal kökenli (tereyağı, balık karaciğeri) birbirine yakın yapıda iki kimyasal şekli vardır. A1 ve A2 bunlardan birincisi ikincisine göre iki kat daha etkindir. Erişkin insanlar için günde önerilen doz 2,5 mg’dır.
A Vitamini Eksikliğinde Neler Olur?
- Özellikle kser oftalmiye (göz mukozolarının kuruluğu)
- Gece körlüğüne
- Çocuklarda büyüme bozukluklarına yol açar
- Derinin sarı renk olması ile belirgin olan hiper vitamina 24 genellikle zararsızdır ve aşırı alım kesilince hemen düzelir.
D Vitamini
İki kaynağı vardır. Bunlardan biri dış kaynak beslenmedir (yumurta, balık karaciğeri yağı), iç kaynak ise, morötesi güneş ışınlarının etkisiyle üst deri hücrelerinin yaptığı bireşimdir. Bu vitamin, fosfor ve kalsiyum bağırsaklarından emilimine ve bunların kemik dokusunda yenilenmelerine yardımcı olmak sureti ile kalsiyum fosfor metabolizmasının düzenlenmesinde rol oynar. Günde önerilen doz 10-20 µg’dır.
Eksikliğinde Görülen Zararları
- Çocuklarda raşitizme (iskelette şekil bozuklukları),
- Erişkinlerde astromolasiye (kemik ağrıları),
- Yoğun tedavisi sonucunda ortaya çıkan D hipervitaminozu ise kusma ve vücutta su kaybı ile kendini gösterir.
E Vitamini
E vitamini etkinliğine sahip bileşimler esas olarak, buğday tanelerinde ve bitkilerin yeşil kısımlarında bulunur. 15-20 mg’dır (günlük gereksinim).
Not: Bu moleküllerin görevi pek iyi bilinmemektedir.
Eksikliğinde Neler Olur?
- Ne eksikliğinde hipervitaminozu insanlarda görülmemiştir.
K Vitamini
Yeşil sebzelerde ve balık unlarında çeşitli K vitaminleri mevcuttur. Dışarıdan alınması zorunlu değildir. Çünkü insanın bağırsak florası bu vitaminin birleşimini yapma yeteneğine sahiptir. Karaciğerle birlikte, kandaki çeşitli pıhtılaşma etmenlerinin, özellikle de protrombinin yapımına katkıda bulunur. Erişkin bir insanda günlük K vitamini ihtiyacı yaklaşık 2 mg’dır; bağırsaktan emiliminde bir eksiklik olursa, kanamalara yol açar.
Suda Eriyen Vitaminler
B1 Vitamini (tiyomin)
Maya mantasyonlarından buğday tanelerinden ve baklagillerden büyük miktarda sağlanan bu vitamin, enerji üretici glüsit kakobolizmasında önemli bir rol oynar. Alınması önerilen günlük miktarı (ortalama) 1,5 mg’dır.
B2 Vitamini (riboflovin)
Bitkilerde özellikle bira mayasında, ayrıca sakatatta, sütte ve yumurtada bulunan bu bileşim glüsit, lipit ve plokitlerin metabolizmasında yardımcı olur. Günlük gereksinim yaklaşık 2 mg’dır. Ayrıca zehir giderici olarak ve demirin kullanımı esnasında da etki gösterir.
PP Vitamini (nikotimonit)
Organizma bu vitamini diğer B vitaminleri gibi doğrudan doğruya besinlerden alır veya triplofon denen bir animoasitler birleştirir. Nikotinomik kafaktürü hücrelerdeki yükseltgenme – indirgenme süreçlerinde rol oynar. Bir erişkinin günlük ihtiyacı yaklaşık 2 mg’dır.
B5 Vitamini (pontotenik asit)
Hayvansal ve bitkisel dokuların çoğunda mevcut olan pontotonik asit, lipit, glüsit ve protitlerin metabolizması ve epitelyumların yenilenmesi için gerekli olan A koenziminin bileşimine girer. Alınması gereken miktar 24 saatte 5-10 mg arasındadır.
B6 Vitamini (pridoksin)
Diğer B vitaminleriyle aynı kaynaklardan gelir ve daha çok protit metabolizmasında rol oynar. Alınması gereken miktar her protein alımıyla orantılı, yani 24 saatte ortalama 2 mg olmalıdır.
B8 Vitamini (biyotin)
Beslenmeyle (sakatat, yumurta sarısı) alınan ve bakteri florasınca bireştirilen biyotin glüsit ve lipit metabolizmaları sırasında CO2 kütlelerinin taşınması konusunda özelleşmiş bir koenzimdir. Günlük ihtiyaç 150-300 µg’dır; bu miktarlar dengeli bir beslenmeyle sağlanabilir.
B9 Vitamini (folik asit)
Alyuvarların olgunlaşmasında ve bazı amino asitlerin metabolizmasında gerekli olan bu vitamin daha çok yapraklarda ve bira mayasında bulunur. Bir erişkinin alması gereken miktar günde 300 µg’dır.
B12 Vitamini (siyonokobolomin)
Hayvansal dokularda özellikle de karaciğerde çok bol olarak bulunan bu vitamin bitkilerden yalnızca su yosunlarında ve mayalanmış soyada bulunur. Emilimi mide tarafından üretilen bir glikoprateinin (entrensek etmendige adlandırılır) varlığını gerektirir, bu vitaminin işlevi oluşmakta alyuvarlarla ilgilidir. Alınması gereken miktar çok düşüktür (günde 2-3 µg).
C Vitamini (askorbik asit)
C vitamini B grubuna dahil olmasa da, suda eriyen bir vitaminin bütün özelliklerini gösterir. Bu vitamin taze meyve ve sebzelerde bulunur. Çok sayıda görevi vardır. Özellikle bağ dokusunun yapımında rol oynar. Gliküjen oluşumunu, demir emilimini.......... uyarır. Alınması gereken miktar günde 7,5 µ’dır ve enfeksiyon durumunda bunun üstündedir.
Vitaminler ve Sağlık
Vitaminlerin birçok hastalıkta koruyucu veya önleyici rollerini ortaya koymak için çok sayıda araştırma yapılmıştır. Klinik araştırmaların ve deneysel çalışmaların sonuçları ve ayrıca epidemiyolojik yaklaşım, 2000 yılında, vitaminlerin tedavi edici etkilerini belirtmeyi ve bunlara sağlığımız arasında ilişki kurmayı sağlayacaktır. Ayrıca reklamlar, için de bir çok vitaminin bir arada bulunduğu ürünleri tanıtırken, vitaminlerin enerji verici niteliklerini de vurgular, ama vitaminler bu özelliğe sahip değildir.
Vitaminler
Vitaminler, bazı yiyeceklerde bulunan, çoğu vücudumuzda üretilmeyen. Vücutta özel biyokimyasal reaksiyonlar için gerekli olan, küçük miktarlarda (miligram veya mikrogram) ihtiyaç duyduğumuz organik maddelerdir.
İki tip vitamin vardır.
Yağda çözünenA, D, E, K
Suda çözünen
•B grubu ve C
•Suda çözünen vitaminler vücutta depolanmaz. Bu yüzden bu vitaminleri hergün yediğimiz yiyeceklerle almamız gereklidir. Suda çözünen vitaminler pişirme sırasında kolaylıkla zarar görebilirler.
Yiyeceklerdeki vitaminleri korumak için
•Aşırı pişirmeyin.
•Sebzeleri haşlarken suda çözünen vitaminlerin önemli miktarı haşlama suyuna karışır. Bu suyu atmayın, çorbalarda veya yemeklerinizde kullanın. Sebze ve meyveleri çok az suyla haşlayın.
•Kızartmak ve fırında pişirmek, vitaminlerin neredeyse tamamen yok olmasına yol açar.
•Sebze ve meyvelerin vitamin içeriğinden maksimum şekilde yararlanmak için en doğru yöntem, çiğ veya buharda az pişirerek yemektir.
•Sebzeleri yıkadıktan sonra uzun süre suda bekletmeyin.
•Sebzeleri, meyveleri çok küçük parçalar halinde doğramayın.
•Keskin bıçak kullanın.
•Yemekleri pişirdikten sonra hemen tüketmeye çalışın. Uzun süre bekletmeyin.
•Meyve ve sebzelerinizi satın alırken taze olmalarına dikkat edin.
•Meyve sebze alışverişinizi küçük miktarda yapın. Haftalık alışveriş yerine iki-üç günde bir almayı yeğleyin.
•Meyveleri kabuklarını soymadan yiyin.(tarım ilaçları kullanılmadığından eminseniz!)
•Meyve suyunu kutuyu açtıktan sonra hemen için. Dolapta bekletmeyin.
A vitamini
İki şekli vardır: hayvansal gıdalar da bulunan retinol ve bitkilerde bulunan Beta-karoten vücutta retinole çevrilebilir. Ancak retinol kalitesinde A vitamini alabilmek için 6 kat fazla Beta-karoten içeren besin yememiz gerekir.
Ne işe yarıyor?
Cilt ve vücut dokularının sağlıklı olmasını, bağışıklık sisteminin güçlenmesini sağlar.
Birçok kanser türüne karşi koruyucudur, antioksidandır ve karanlıkta görmeyi sağlar.
Nerede bulunuyor?
Karaciğer, böbrek, yumurta, buğday, mantar, baklagiller, fasülye, domates, kereviz, fıstık, ceviz, cashew(maun fıstığı), avokado.
Eksikliğinde ne görülür?
Sık sık hastalanma, karanlıkta iyi görememe, ağızda yaralari sivilce, cilt kuruluğu, saçlarda kepek.
B grubu vitaminler
B1(thiamine)
B2(riboflavin)
B3(niacin)
B5(panthothenic asit)
B6(pyridoxine)
B12(cyanocobalamin)
B1 (thiamine)
Ne işe yarıyor?
Karbonhidratlardan enerji üretimi, beyin fonksiyonları ve sindirim sistemi için gerekli. Vücudun proteinleri kullanabilmesini sağlar.
Nerede bulunuyor?
Buğday, baklagiller -özellikle börülce-, karaciğer, ıspanak, brüksel lahanası, bamya, fasülye, pancar, badem, ceviz, fındık, esmer pirinç, yulaf, mısır.
Eksikliğinde ne görülüyor?
Kaslarda hassasiyet, kas güçsüzlüğü, konsantrasyon güçlüğü, çabuk kızma, hafıza zayıflığı, ayaklarda karıncalanma, kabızlık, çarpıntı, mide ağrıları.
B2 (Riboflavin)
Ne işe yarıyor?
Karbonhidrat, protein ve yağlardan enerji üretimi için gerekli. Cilt sağlığı, saç, tırnak ve gözler için önemli. Vücuttaki asit oranını düzenler.
Nerede bulunuyor?
Süt ve süt ürünleri, karaciğer, böbrek, mantar, elenmemiş undan yapılmış ekmek, cerealler, badem, yeşil sebzeler.
Eksikliğinde ne görülüyor?
Gözlerde yanma ve bulanıklık, parlak ışıklara karşı hassasiyet, katarakt, mat ve yağlı saçlar, cilt sorunları, tırnakların çabuk kırılması, dudaklarda çatlaklar.
B3(Niacin)
Ne işe yarıyor?
Enerji üretimi, beyin fonksiyonları ve cilt sağlığı için gerekli. Kan şekerini dengeler ve kolesterol seviyesini düşürür. Sindirim sistemi üzerinde de etkileri var.
Nerede bulunuyor?
Karaciğer, böbrek, balık, tavuk, hindi, ekmek, cerealler, mantar, baklagiller, fıstık, fıstık yağı, ceviz, fındık, badem, bira mayası, esmer pirinç, esmer makarna.
Eksikliğinde ne görülüyor?
Enerji azlığı, ishal, uyku sorunları, baş ağrısı, bellek zayıflığı, gerginlik, anksiyete, çabuk kızma, depresyon, dişeti kanamaları veya hassasiyeti, sivilce, egzama ve çeşitli cilt sorunları.
B5(Panthothenic asit)
Ne işe yarıyor?
Enerji üretimi ve yağ metabolizmasında gerekli. Beyin ve sinirler için önemli. Strese karşı hormonların yapımında görevli. Cilt ve saç sağlığında etkisi var.
Nerede bulunuyor?
Karaciğer, böbrek, yumurta, buğday, mantar, baklagiller, fasülye, domates, kereviz, fıstık, ceviz, cashew, avokado.
Eksikliğinde ne görülüyor?
Kas seğirmeleri veya kramplar, ayaklarda yanma hissi veya topuklarda hassasiyet, konsantrasyon zayıflığı, dişleri gıcırdatma, mide bulantısı-kusma, çabuk yorulma, enerji azlığı, anksiyete, gerginlik.
B6 (pyridoxine)
Ne işe yarıyor?
Protein sindirimi, beyin fonksiyonları, hormonların üretimi için gerekli. Seks hormonlarını dengeler. Deprosyana karşı etkili. Alerjik reaksiyonları engeller
Nerede bulunuyor?
Buğday, baklagiller -özellikle börülce- , karaciğer, ıspanak, brüksel lahanası, bamya, fasülye, pancar, badem, ceviz, fındık, esmer pirinç, yulaf, mısır.
Eksikliğinde ne görülüyor?
Kaslarda hassasiyet, kas güçsüzlüğü, konsantrasyon güçlüğü, çabuk kızma, hafıza zayıflığı, ayaklarda karıncalanma, kabızlık, çarpıntı, mide ağrıları.
B12 (cyanocobalamin)
Ne işe yarıyor?
Protein kullanımı, dna sentezi, enerji üretimi ve sinirler için gerekli. Kanda oksijenin taşınmasına yardımcı. Sigara dumanı ve diğer zehirlerle savaşta rolü var.
Nerede bulunuyor?
Karaciğer, böbrek, tavşan ve koyun eti, hindi, sardalya, ançuez, somon, ton, uskumru gibi yağlı balıklar, yumurta, peynir.
Eksikliğinde ne görülüyor?
Saç sağlığının bozulması, cilt sorunları, ağzın sıcak vaya soğuğa aşırı duyarlılığı, çabuk kızma, anksiyete, gerginlik, enerji azlığı, kabızlık, kaslarda hassasiyet, soluk cilt.
Folik asit
Ne işe yarıyor?
Hamilelikte bebeğin betin ve sinir sistemi gelişimi için hayati önem taşır. Yetişkinlerde beyin ve sinir sistemi fonksiyonları, protein kullanımı ve kan hücreleri yapımı için gerekli.
Nerede bulunuyor?
Buğday, baklagiller -özellikle börülce-, karaciğer, ıspanak, brüksel lahanası, bamya, fasülye, pancar, badem, ceviz, fındık, esmer pirinç, yulaf, mısır.
Eksikliğinde ne görülüyor?
Kansızlık, egzema, dudaklarda çatlaklar, saçlarım erken beyazlaşması, bellek zayıflığı, depresyon, anksiyete, gerginlik, enerji azlıgı, iştahın kaybolması, mide ağrıları.
Biotin
Ne işe yarıyor?
Vücudun temel yağları kullanmasını sağlar; sağlıklı cilt, saç ve sinirler için gerekli.
Nerede bulunuyor?
Yumurta, süt,istiridye, bezelye, domates, marul, karnı bahar, greyfurt, badem, mısır, karpuz, lahana, ringa balığı.
Eksikliğinde ne görülüyor?
Kuru cilt, sağlıksız saçlar, saçların erken beyazlaşması, kaslarda hassasiyet, iştahsızlık, cilt sorunları, egzemalar.
C Vitamini (askorbik asit)
Ne işe yarıyor?
Bağışıklık sistemini güçlendirir. Hastalıklara karşı savaşta etkili. Strese karşı hormonların yapımında, enerji üretiminde, vücudun destek dokusu olan kollagen yapımında görevli. Kemikleri, cildi, eklemleri güçlendiriyor. Kanser ve kalp hastalıklarına karşı koruyucu etkisi var.
Nerede bulunuyor?
Yeşil ve kırmızı biber, maydonoz, kivi, yeşil yapraklı sebzeler, domates, portakal, greyfurt, kavun, brokoli, karnıbahar, lahana, brüksel lahanası, çilek, limon, bezelye, soğan.
Eksikliğinde ne görülüyor?
Sık hastalanma, sık nezle-grip olam, enerji azlığı, dişeti kanama-ları, vücudun kolay morarması, yaraların geç iyileşmesi, ciltte döküntüler, burun kanamaları.
D Vitamini(Ergocalciferol, cholecalciferol)
Ne işe yarıyor?
Vücutta kalsiyumu tutarak kemiklerin güçlenmesini sağlar.
Nerede bulunur?
Balık yağı, somon, ton, uskumru gibi yavru balıklar, peynir,yumurta, istiridye, karaciğer, tereyağı.
Eksikliğinde ne görülüyor?
Eklem ağrıları, eklem hareketlerinde zorluk, el ağrısı, diş çürümeleri, kaslarda kramp
E Vitamini
Ne işe yarıyor?
En güçlü antioksidandır. Serbest radikallere bağlanıp vücuttan atılmalarını sağlar. Hücre yapısının bozulmasını engeller. Kansere karşı koruyucu. Vücudun oksijeni kullanmasına yardın eder. Yaraların iyileşmesini hızlandırır. Kanın damar içinde pıhtılaşmasını önler, böylece damar sertliğini ve tıkanmalarını engeller. Cildi güzelleştirir.
Nerede bulunur?
İşlemden geçmemiş yağlar, buğday, mısır, ayçiçeği, fıstık, susam, soya yağları, zeytin yağı, balık yağı, fındık, badem, ton balığı, sardalya, somon, patates, yumurta sarısı, domates, koyu yeşil renkli sebzeler.
Eksikliğinde ne görülür?
Seks isteğinde azalma, çabuk yorulma, kolay morarmalar, yaraların geç iyileşmesi, varisler, gevşek kaslar, kısırlık.
K Vitamini
K vitamini vücutta, kalın bağırsaktaki yararlı bakteriler tarafından üretilir.
Ne işe yarıyor?
Kanın pıhtılaşmasını sağlar
Nerede bulunuyor?
Karnıbahar, yeşil sebzeler, brüksel lahanası, marul, lahana, fasülye, bezelye, su teresi, kuşkonmaz, yoğurt, yumurta sarısı, balık yağı, patates, mısır yağı.
Eksikliğinde ne görülür?
Kanamanın durmaması, kolay kanamalar.
C Vitamini (askorbik asit)
Ne işe yarıyor?
Bağışıklık sistemini güçlendirir. Hastalıklara karşı savaşta etkili. Strese karşı hormonların yapımında, enerji üretiminde, vücudun destek dokusu olan kollagen yapımında görevli. Kemikleri, cildi, eklemleri güçlendiriyor. Kanser ve kalp hastalıklarına karşı koruyucu etkisi var.
Nerede bulunuyor?
Yeşil ve kırmızı biber, maydonoz, kivi, yeşil yapraklı sebzeler, domates, portakal, greyfurt, kavun, brokoli, karnıbahar, lahana, brüksel lahanası, çilek, limon, bezelye, soğan.
Eksikliğinde ne görülüyor?
Sık hastalanma, sık nezle-grip olam, enerji azlığı, dişeti kanama-ları, vücudun kolay morarması, yaraların geç iyileşmesi, ciltte döküntüler, burun kanamaları.
D Vitamini(Ergocalciferol, cholecalciferol)
Ne işe yarıyor?
Vücutta kalsiyumu tutarak kemiklerin güçlenmesini sağlar.
Nerede bulunur?
Balık yağı, somon, ton, uskumru gibi yavru balıklar, peynir,yumurta, istiridye, karaciğer, tereyağı.
Eksikliğinde ne görülüyor?
Eklem ağrıları, eklem hareketlerinde zorluk, el ağrısı, diş çürümeleri, kaslarda kramp
E Vitamini
Ne işe yarıyor?
En güçlü antioksidandır. Serbest radikallere bağlanıp vücuttan atılmalarını sağlar. Hücre yapısının bozulmasını engeller. Kansere karşı koruyucu. Vücudun oksijeni kullanmasına yardın eder. Yaraların iyileşmesini hızlandırır. Kanın damar içinde pıhtılaşmasını önler, böylece damar sertliğini ve tıkanmalarını engeller. Cildi güzelleştirir.
Nerede bulunur?
İşlemden geçmemiş yağlar, buğday, mısır, ayçiçeği, fıstık, susam, soya yağları, zeytin yağı, balık yağı, fındık, badem, ton balığı, sardalya, somon, patates, yumurta sarısı, domates, koyu yeşil renkli sebzeler.
Eksikliğinde ne görülür?
Seks isteğinde azalma, çabuk yorulma, kolay morarmalar, yaraların geç iyileşmesi, varisler, gevşek kaslar, kısırlık.
K Vitamini
K vitamini vücutta, kalın bağırsaktaki yararlı bakteriler tarafından üretilir.
Ne işe yarıyor?
Kanın pıhtılaşmasını sağlar
Nerede bulunuyor?
Karnıbahar, yeşil sebzeler, brüksel lahanası, marul, lahana, fasülye, bezelye, su teresi, kuşkonmaz, yoğurt, yumurta sarısı, balık yağı, patates, mısır yağı.
Eksikliğinde ne görülür?
Kanamanın durmaması, kolay kanamalar
Mineraller
Mineraller sağlığımız için gerekli olan inorganik maddelerdir. İkiye ayrılırlar;
1.makro mineraller
2.mikro mineraller.
Makro mineraller
Kalsiyum, magnezyum, demir, fosfor, sodyum ve potasyumdur. Vücudun bu minerallere ihtiyacı daha büyük (gran veya miligram) miktarlardadır.
Kalsiyum
Ne işe yarıyor?
Kemik ve diş sağlığı, kalp kaslarıda dahil kasların kasılması, vücutta asit-alkali dengesinin sağlanması, cilt sağlığı, kanın pıhtılaşması.
Nerede bulunur?
Süt, peynir, yoğurt, küçük kılçıklı balıklar, koyu yeşil yapraklı sebzeler, midye, istiridye, karides gibi kabuklu deniz ürünleri, deniz bitkileri, soya fasülyesi, tofu, badem, kuru incir, su teresi.
Eksikliğinde ne görülüyor?
Kas krampları veya seğirmeleri, uykusuzluk, sinirlilik, eklem ağrısı, artrit, diş çürümeleri, osteoporoz, yüksek tansiyon.
Magnezyum
Ne işe yarıyor?
Kemik ve dişleri güçlendirir, kasların gevşemesini sağlar, adet öncesi sendromu belirtilerini hafifletir, kalp kasları ve sinir sistemi için çok önemli. Enerji üretiminde görevli. Vücuttaki birçok işlemde yan görevleri var.
Nerede bulunuyor?
Tüm yeşil sebzeler, elenmemiş undan yapılmış ekmek, kakao, buğday kepeği, cereallar, badem, fıstık, susam, cazhew, bakalgiller, bulgur, esmer pirinç, kuru incir ve kayısı.
Eksikliğinde ne görülüyor?
Kas seğirmeleri vetya kasılmaları, kas zayıflığı, konfüzyon, iştahın azalması. Uykusuzluk, sinirlilik, yüksek tansiyon, kalbin düzensiz atması, kabızlık, hiperaktiflik, depresyon, böbrek ve safra kesesi taşları.
Demir
Ne işe yarar?
Kana kırmızı rengini veren hemoglobin için gerekli, oksijen ve karbondioksiti hücre içi ve dışına taşır. Vücutta birçok enzimin yapısında bulunur, enerji üretimi için gereklidir.
Nerede bulunur?
Et, sakatat, kuru meyveler-özellikle kuru üzüm ve erik-, kuru baklagiller, cerealler, bal kabağı çekirdeği, meydonoz, badem, fıstık. Et ve sakatattaki demir vücutta en iyi emilebilen demir şeklidir.
Eksikliğinde ne görülüyor?
Kansızlık, soluk cilt, halsizlik, kayıtsızlık, iştahsızlık, mide bulantısı, soğuğu dayanıksızlık.
Fosfor
Ne işe yarıyor?
Kemik ve diş yapısında bulunur, onların sertliğini sağlar.Hücrelerin yapısındada bulunur. Enerji üretiminde rolü vardır.
Nerelerde bulunur?
Tüm bitkisel ve hayvansal gıdalar. Genelde hayvansal gıdalarda daha fazla.
Eksikliğinde ne görülüyor?
Kas zayıflığı, iştahsızlık, kemik ağrıları. Eksikliği nasir görülür.
Potasyum
Ne işe yarıyor?
Besinleri hücre içine alınıp, artık maddelerin hücrelerden uzaklaştırılmasını, kas ve sinirlerin sağlıklı bir şekilde çalışmasını sağlar. Kalbin çalışmasında etkilidir. Bağırsak hareketlerini artırır. Vücutta sıvı dengesini ayarlar. İnsülin salınımında etkilidir.
Nerede bulunur?
Muz, kuru meyveler(kayısı, incir, üzüm), hurma, baklagiller, yeşil sebzeler, susam, avokado, ceviz, deniz sebzeleri, yağlı balıklar, mantar, domates, patates, meyve suları.
Eksikliğinde ne görülüyor?
Kalbin düzensiz atması, kas güsüzlüğü, karıncalanmalar, mide bulantısı, kusma, ishal, selülit, karın şişkinliği, çabuk kızma, dikkati toplayamama, sodyum-potasyum dengesinin bozulmasına bağlı tansiyon düşüklüğü.
Sodyum
Ne işe yarıyor?
Vücutta su dengesini sağlar. Vücuttaki tüm sıvılarda, kanda bulunur. Kas ve sinir sisteminin çalışmasında etkilidir. Kalp kasının kasılmasında görevlidir. Besinlerin hücre içine alınmasını sağlar.
Nerede bulunur?
Sofra tuzu, konserveler, zeytin, peynir, kereviz, lahana, işlemden geçmiş hemen hemen tüm yiyecekler, cipsler, tuzlu çerezler.
Eksikliğinde ne görülüyor?
Baş dönmesi, düşük tansiyon, çarpıntı, iştehsızlık, dikkati topşlayamama, kas krampları, mide bulantısı, kusma, kilo kaybı, baş ağrısı, sıcağa dayanıksızlık.
Mikromineraller
Başlıcaları, krom, çi,nko, selenyum, manganez, iyot ve flordur. Vücudun bunlara ihtiyacı daha küçük(mikrogram) miktarlardadır.
Çinko
Ne işe yarar?
Antioksidan, birçok enzimin yapısında bulunur. Yaraların iyileşmesi, büyüme ve gelişme, testis ve yumurtalıklardan salınan hormonların kontrolü, stresle savaş, kemik ve diş sağlığı, saç ve kılların uzamasında rolu var.
Nerede bulunuyor?
İstiridye, elenmemiş undan yapılmış ekmek, et-özellikle koyun ve dana eti-, peynir, yumurta sarısı, zencefil kökü, buğday ürünleri, karaciğer, susam, ayçiçeği çekirdekleri, fıstık ve fıstık yağı, kakao, esmer pirinç, bedem, bezelye, turp.
Eksikliğinde ne görülüyor?
Tat ve koku alma duygularının zayıflaması, tırnaklarda beyaz çizgiler, sık hastalanma, sivilce, yağlı cilt, doğurganlığın azalması, erkeklerde döllenme yeteneğinin azalması, depresyon, iştah azalması, hamilelik çizgileri.
Krom
Kan şekerinin dengelenmesini, açlık duygusunun bastırılmasını, yiyeceklere duyulan aşırı isteğin törpülenmesini, hücre yapısının korunmasını sağlar, ayrıca kalbin çalışmasında görevli.
Nerede bulunuyor?
Karaciğer,bira mayası, istiridye,i patates kabuğu, elenmemiş undan yapılmış ekmek, çavdar ekmeği, yeşil biber, yumurta, elma, tereyağ, tavuk, koyun eti.
Eksikliğinde ne görülüyor?
Aşırı veya soğuk terleme, açlığa dayanıksızlık, sık yeme ihtiyacı, soğuk eller, uyuklama, aşırı susama, tatlıya düşkünlük.
Manganez
Ne işe yarıyor?
Vücuttaki birçok enzimin yapısında bulunur, birçok enzimi de aktif hale getirir. Kan şekerini ayarlar, üreme ve kırmızı kan hücrelerinin yapımı, beynin çalışması için gereklidir. Hücre yapısını korur.
Nerede bulunuyor?
Ananas, bamya, marul, çilek, yulaf, su teresi, baharatlar, cerealler, çay, kereviz, üzüm.
Eksikliğinde ne görülüyor?
Kas seğirmeleri, ergenlikte büyüme ağrıları, baş dönmesi, dengeyi sağlamada güçlük, kasılmalar, eklem ağrısı, dizlerse acı.
Selenyum
Ne işe yarıyor?
Antioksidan, kansere karşı koruyucu, erken yaşlanmayı önler, bağışıklık sistemini güçlendirir, kalp sağlığında etkili, vücut metabolizması için gerekli, E vitamininin çalışmasına yardıncı, erkek üreme sistemi üzerinde etkili.
Nerede bulunuyor?
Deniz ürünleri, susam, mantar, lahana, tavuk, karaciğer, kabak.
Eksikliğinde ne görülüyor?
Ailede birkaç kuşak boyunca kanser görülmesi, erken yaşlanma, katarakt, yüksek tansiyon, sık hastalanma.
İyot
Ne işe yarar?
Troit hormonlarının yapısında bulunur. Enerji metabolizması üzerinde etkili.
Nerede bulunuyor?
Deniz ürünleri, süt ve süt ürünleri, iyotlu tuz.
Eksikliğinde ne görülür? Kronik yorgunluk, kilo alma, guatr.
Flor
Ne işe yarıyor?
Kemik ve diş sağlığı için gerekli.
Nerede bulunuyor?
Deniz ürünleri ve çay.
Eksikliğinde ne görülüyor?
Kemik ve diş sorunları.
RDA (Recommended Daily Allowance) nedir ?
Vitamin ve minerallerin erişkinler için önerilen günlük miktarlarına denir.
VİTAMİN A 600 mcg
VİTAMİN C 60 mg
VİTAMİN E 3-4 mg
VİTAMİN B1 1 mg
VİTAMİN B2 1.6 mg
VİTAMİN B3 18 mg
VİTAMİN B5 6 mg
VİTAMİN B6 1.4 mg
VİTAMİN B12 1.5 mcg
FOLİK ASİT 200 mcg
BİOTİN 200 mcg
VİTAMİN D 10 mcg
VİTAMİN K Bağırsaklarda yararlı bakteriler tarafından üretildiği için RDA belirlenmemiş.
Ca-Kalsiyum 800 mg
K- Potasyum 2000 mg
Fe-Demir 10-14 mg
Mg-Magnezyum 300 mg
Na-Sodyum 2400 mg
P- Fosfor 800 mg
Zn- Çinko 15 mg
Se-Selenyum 70 mcg
Cr- Krom Belirlenmemiş
Cu- Bakır 2 mg
Mn-Manganez 3.5 mg
Bu miktarlar sağlık otoriteleri tarafından uzun araştırmalar sonucu saptanmıştır. Belirtilen vitamin veya mineralin eksikliğinde görülebilecek hastalıklara karşı, vücudu koruyabileceği düşünülen miktardır
A VİTAMİNİ: A vitamini görme işlevinde doğrudan rol oynar. Yeterince A vitamini alamayan kişilerde, özellikle aydınlıktan karanlığa geçildiğinde yada loş ışıkta görme yeteneğinin azalmasına yol açan ve halk arasında tavukkarası denen gece körlüğüne sebep olabilir.
Bu vitaminin uzun süre çok yüksek dozda alınması bitkinlik, uyuklama, bulantı, derinin kuruyup pul pul olması, saç dökülmesi ve kemik ağrıları gibi belirtiler veren A vitamini zehirlenmesine yol açar.
B VİTAMİNİ:
B1 vitamini: Bu vitaminin eksikliğinde sinir iletisi kesintiye uğrar ve bazı sinirler iltihaplanarak insanda huzursuzluk, sıkıntı, öfke gibi sinirlilik belirtileri, hatta zamanla kol ve bacaklarda felç görülür. B1 vitamini eksikliğinden kaynaklanan en önemli beslenme bozukluğu ise beri beri hastalığıdır. İnsanların hemen hemen yalnızca kabuğu ayıklanmış pirinçle beslendikleri tropik ülkelerde görülen bu hastalıkta sinirleri etkilediği için çeşitli olarak, özellikle el ve ayakta felç belirir.
B2 vitamini: Bu vitaminin en eksikliğine bağlanan başlıca belirtiler büyüme ve gelişme geriliği, kilo kaybı, deri iltihapları ile göz, ağız ve burun çevresinde beliren yaralardır.
B3 vitamini: B3 vitamininin eksikliğine bağlı en önemli beslenme bozukluğu, deride yaralar, iştahsızlık, ishal ve kilo kaybı, bitkinlik, huzursuzluk zihin bulanıklığı gibi belirtiler veren pellegra hastalığıdır.,
B6 vitamini:Yetersizliğinde merkezi sinir sisteminde düzensizlikler sonucunda havaleler,anemi ve ciltte yaralar görülür.
B7 vitamini:Yiyeceklerde yeterli miktarda bulunduğu için eksiklik belirtileri görülmemektedir.
B9 vitamini: Yetersizliğinde anemi ve ciltte yaralar görülür.Sindirim sistemi hastalığı,karaciğer hastalığı olan insanlarda,premature bebeklerde folik asit yetersizliği görülür.
B12 vitamini: Bu vitaminin eksikliği sindirim bozukluklarına, öldürücü bir kansızlık tablosuna ve omurilik sinirlerinin yıkımına yol açar.
C VİTAMİNİ: Yeterince C vitamini almayan kişilerde kemik ve eklem bozukluklarına, deride ve dişetlerinde kanamalara, dişlerin dökülmesine ve yaraların geç iyileşmesine yol açan iskorbüt hastalığı görülür. Eskiden uzun deniz yolculuklarına çıktıkları için aylarca taze sebze ve meyve yiyemeyen denizcilerin çoğu bu hastalığa tutulurdu
C vitamininin eksikliğinde diş etlerinde kanama ,eklemlerde şişlik ve ağrılar, yaralarda geç iyileşme görülür. Bu belirtilerin sonucu skorbüt hastalığı ortaya çıkar. Ayrıca yorgunluk, tembellik, isteksizlik görülür.
D VİTAMİNİ: D vitamini alınmaması kemiklerde ağır biçim bozukluklarına, yol açan raşitizm hastalığına yol açar. D vitaminini eksikliğinin erişkinlerdeki sonucu ise osteomalisi denilen kemik yumuşamasıdır. En zengin olarak; balıkyağı, karaciğer, süt ve yumurta sarısında bulunur. Aşırı alınması durumunda ise vücutta depolandığından zehirlenmeye yol açar.
E VİTAMİNİ:Yeterince E vitamini almayan kişilerde üreme organlarının gelişmemesinden doğacak kısırlık ve çeşitli kalp damar hastalıkları görülür.
K VİTAMİNİ: K vitamini diğer vitaminlerin hepsinden biraz daha geç bir tarihte bulunmuştur. Kanın pıhtılaşması için gereklidir. Bağırsakların doğal konusu olan bakterilerle birleştiklerinden eksikliği pek yaygın değildir. Yalnız yeni doğmuş bebeklerde ve uzun süre antibiyotik tedavisi gördükleri için bağırsak bakterileri azalmış kişilerde bu vitaminin eksikliğine rastlanır.
Organizmaya çok gerekli özbesinler olan vitaminler vücutta çok önemli bir rol oynar, ama bu rol uzun süre bilinememiştir. Hekimler, berberi veya iskarbüt gibi vitamin eksikliğinden kaynaklanan hastalıkların klinik belirtilerini gözlemliyorlardı, ama bunların neden ileri geldiğini bilmiyorlardı. Bugün, kesin ölçütlere göre (yapı, işlev, kaynak, alınacak miktar) onbeş kadar vitamin belirlenmiştir. Vitamin biliminin ve vitamin tedavisinin hedefi, sağlık için gerekli vitaminleri her zaman gerektiği kadar sağlayamayan beslenme düzeniyle ve vitaminlerin tedavi edici madde olarak kullanımıyla ilgilidir.
Sınıflandırılma
Vitaminleri alfabetik olarak sıraya sokacak olursak;
A- Vitamini
B- Vitamini ve B1’den başlayarak B12’ye kadar devam eden vitaminler
C- Vitamini
D- Vitamini
E- Vitamini
K- Vitamini
Vitaminler ikiye ayrılır. Bunlar; yağda ve suda eriyen vitaminlerdir.
Yağda Eriyen Vitaminler
A Vitamini
Hayvansal kökenli (tereyağı, balık karaciğeri) birbirine yakın yapıda iki kimyasal şekli vardır. A1 ve A2 bunlardan birincisi ikincisine göre iki kat daha etkindir. Erişkin insanlar için günde önerilen doz 2,5 mg’dır.
A Vitamini Eksikliğinde Neler Olur?
- Özellikle kser oftalmiye (göz mukozolarının kuruluğu)
- Gece körlüğüne
- Çocuklarda büyüme bozukluklarına yol açar
- Derinin sarı renk olması ile belirgin olan hiper vitamina 24 genellikle zararsızdır ve aşırı alım kesilince hemen düzelir.
D Vitamini
İki kaynağı vardır. Bunlardan biri dış kaynak beslenmedir (yumurta, balık karaciğeri yağı), iç kaynak ise, morötesi güneş ışınlarının etkisiyle üst deri hücrelerinin yaptığı bireşimdir. Bu vitamin, fosfor ve kalsiyum bağırsaklarından emilimine ve bunların kemik dokusunda yenilenmelerine yardımcı olmak sureti ile kalsiyum fosfor metabolizmasının düzenlenmesinde rol oynar. Günde önerilen doz 10-20 µg’dır.
Eksikliğinde Görülen Zararları
- Çocuklarda raşitizme (iskelette şekil bozuklukları),
- Erişkinlerde astromolasiye (kemik ağrıları),
- Yoğun tedavisi sonucunda ortaya çıkan D hipervitaminozu ise kusma ve vücutta su kaybı ile kendini gösterir.
E Vitamini
E vitamini etkinliğine sahip bileşimler esas olarak, buğday tanelerinde ve bitkilerin yeşil kısımlarında bulunur. 15-20 mg’dır (günlük gereksinim).
Not: Bu moleküllerin görevi pek iyi bilinmemektedir.
Eksikliğinde Neler Olur?
- Ne eksikliğinde hipervitaminozu insanlarda görülmemiştir.
K Vitamini
Yeşil sebzelerde ve balık unlarında çeşitli K vitaminleri mevcuttur. Dışarıdan alınması zorunlu değildir. Çünkü insanın bağırsak florası bu vitaminin birleşimini yapma yeteneğine sahiptir. Karaciğerle birlikte, kandaki çeşitli pıhtılaşma etmenlerinin, özellikle de protrombinin yapımına katkıda bulunur. Erişkin bir insanda günlük K vitamini ihtiyacı yaklaşık 2 mg’dır; bağırsaktan emiliminde bir eksiklik olursa, kanamalara yol açar.
Suda Eriyen Vitaminler
B1 Vitamini (tiyomin)
Maya mantasyonlarından buğday tanelerinden ve baklagillerden büyük miktarda sağlanan bu vitamin, enerji üretici glüsit kakobolizmasında önemli bir rol oynar. Alınması önerilen günlük miktarı (ortalama) 1,5 mg’dır.
B2 Vitamini (riboflovin)
Bitkilerde özellikle bira mayasında, ayrıca sakatatta, sütte ve yumurtada bulunan bu bileşim glüsit, lipit ve plokitlerin metabolizmasında yardımcı olur. Günlük gereksinim yaklaşık 2 mg’dır. Ayrıca zehir giderici olarak ve demirin kullanımı esnasında da etki gösterir.
PP Vitamini (nikotimonit)
Organizma bu vitamini diğer B vitaminleri gibi doğrudan doğruya besinlerden alır veya triplofon denen bir animoasitler birleştirir. Nikotinomik kafaktürü hücrelerdeki yükseltgenme – indirgenme süreçlerinde rol oynar. Bir erişkinin günlük ihtiyacı yaklaşık 2 mg’dır.
B5 Vitamini (pontotenik asit)
Hayvansal ve bitkisel dokuların çoğunda mevcut olan pontotonik asit, lipit, glüsit ve protitlerin metabolizması ve epitelyumların yenilenmesi için gerekli olan A koenziminin bileşimine girer. Alınması gereken miktar 24 saatte 5-10 mg arasındadır.
B6 Vitamini (pridoksin)
Diğer B vitaminleriyle aynı kaynaklardan gelir ve daha çok protit metabolizmasında rol oynar. Alınması gereken miktar her protein alımıyla orantılı, yani 24 saatte ortalama 2 mg olmalıdır.
B8 Vitamini (biyotin)
Beslenmeyle (sakatat, yumurta sarısı) alınan ve bakteri florasınca bireştirilen biyotin glüsit ve lipit metabolizmaları sırasında CO2 kütlelerinin taşınması konusunda özelleşmiş bir koenzimdir. Günlük ihtiyaç 150-300 µg’dır; bu miktarlar dengeli bir beslenmeyle sağlanabilir.
B9 Vitamini (folik asit)
Alyuvarların olgunlaşmasında ve bazı amino asitlerin metabolizmasında gerekli olan bu vitamin daha çok yapraklarda ve bira mayasında bulunur. Bir erişkinin alması gereken miktar günde 300 µg’dır.
B12 Vitamini (siyonokobolomin)
Hayvansal dokularda özellikle de karaciğerde çok bol olarak bulunan bu vitamin bitkilerden yalnızca su yosunlarında ve mayalanmış soyada bulunur. Emilimi mide tarafından üretilen bir glikoprateinin (entrensek etmendige adlandırılır) varlığını gerektirir, bu vitaminin işlevi oluşmakta alyuvarlarla ilgilidir. Alınması gereken miktar çok düşüktür (günde 2-3 µg).
C Vitamini (askorbik asit)
C vitamini B grubuna dahil olmasa da, suda eriyen bir vitaminin bütün özelliklerini gösterir. Bu vitamin taze meyve ve sebzelerde bulunur. Çok sayıda görevi vardır. Özellikle bağ dokusunun yapımında rol oynar. Gliküjen oluşumunu, demir emilimini.......... uyarır. Alınması gereken miktar günde 7,5 µ’dır ve enfeksiyon durumunda bunun üstündedir.
Vitaminler ve Sağlık
Vitaminlerin birçok hastalıkta koruyucu veya önleyici rollerini ortaya koymak için çok sayıda araştırma yapılmıştır. Klinik araştırmaların ve deneysel çalışmaların sonuçları ve ayrıca epidemiyolojik yaklaşım, 2000 yılında, vitaminlerin tedavi edici etkilerini belirtmeyi ve bunlara sağlığımız arasında ilişki kurmayı sağlayacaktır. Ayrıca reklamlar, için de bir çok vitaminin bir arada bulunduğu ürünleri tanıtırken, vitaminlerin enerji verici niteliklerini de vurgular, ama vitaminler bu özelliğe sahip değildir.
Vitaminler
Vitaminler, bazı yiyeceklerde bulunan, çoğu vücudumuzda üretilmeyen. Vücutta özel biyokimyasal reaksiyonlar için gerekli olan, küçük miktarlarda (miligram veya mikrogram) ihtiyaç duyduğumuz organik maddelerdir.
İki tip vitamin vardır.
Yağda çözünenA, D, E, K
Suda çözünen
•B grubu ve C
•Suda çözünen vitaminler vücutta depolanmaz. Bu yüzden bu vitaminleri hergün yediğimiz yiyeceklerle almamız gereklidir. Suda çözünen vitaminler pişirme sırasında kolaylıkla zarar görebilirler.
Yiyeceklerdeki vitaminleri korumak için
•Aşırı pişirmeyin.
•Sebzeleri haşlarken suda çözünen vitaminlerin önemli miktarı haşlama suyuna karışır. Bu suyu atmayın, çorbalarda veya yemeklerinizde kullanın. Sebze ve meyveleri çok az suyla haşlayın.
•Kızartmak ve fırında pişirmek, vitaminlerin neredeyse tamamen yok olmasına yol açar.
•Sebze ve meyvelerin vitamin içeriğinden maksimum şekilde yararlanmak için en doğru yöntem, çiğ veya buharda az pişirerek yemektir.
•Sebzeleri yıkadıktan sonra uzun süre suda bekletmeyin.
•Sebzeleri, meyveleri çok küçük parçalar halinde doğramayın.
•Keskin bıçak kullanın.
•Yemekleri pişirdikten sonra hemen tüketmeye çalışın. Uzun süre bekletmeyin.
•Meyve ve sebzelerinizi satın alırken taze olmalarına dikkat edin.
•Meyve sebze alışverişinizi küçük miktarda yapın. Haftalık alışveriş yerine iki-üç günde bir almayı yeğleyin.
•Meyveleri kabuklarını soymadan yiyin.(tarım ilaçları kullanılmadığından eminseniz!)
•Meyve suyunu kutuyu açtıktan sonra hemen için. Dolapta bekletmeyin.
A vitamini
İki şekli vardır: hayvansal gıdalar da bulunan retinol ve bitkilerde bulunan Beta-karoten vücutta retinole çevrilebilir. Ancak retinol kalitesinde A vitamini alabilmek için 6 kat fazla Beta-karoten içeren besin yememiz gerekir.
Ne işe yarıyor?
Cilt ve vücut dokularının sağlıklı olmasını, bağışıklık sisteminin güçlenmesini sağlar.
Birçok kanser türüne karşi koruyucudur, antioksidandır ve karanlıkta görmeyi sağlar.
Nerede bulunuyor?
Karaciğer, böbrek, yumurta, buğday, mantar, baklagiller, fasülye, domates, kereviz, fıstık, ceviz, cashew(maun fıstığı), avokado.
Eksikliğinde ne görülür?
Sık sık hastalanma, karanlıkta iyi görememe, ağızda yaralari sivilce, cilt kuruluğu, saçlarda kepek.
B grubu vitaminler
B1(thiamine)
B2(riboflavin)
B3(niacin)
B5(panthothenic asit)
B6(pyridoxine)
B12(cyanocobalamin)
B1 (thiamine)
Ne işe yarıyor?
Karbonhidratlardan enerji üretimi, beyin fonksiyonları ve sindirim sistemi için gerekli. Vücudun proteinleri kullanabilmesini sağlar.
Nerede bulunuyor?
Buğday, baklagiller -özellikle börülce-, karaciğer, ıspanak, brüksel lahanası, bamya, fasülye, pancar, badem, ceviz, fındık, esmer pirinç, yulaf, mısır.
Eksikliğinde ne görülüyor?
Kaslarda hassasiyet, kas güçsüzlüğü, konsantrasyon güçlüğü, çabuk kızma, hafıza zayıflığı, ayaklarda karıncalanma, kabızlık, çarpıntı, mide ağrıları.
B2 (Riboflavin)
Ne işe yarıyor?
Karbonhidrat, protein ve yağlardan enerji üretimi için gerekli. Cilt sağlığı, saç, tırnak ve gözler için önemli. Vücuttaki asit oranını düzenler.
Nerede bulunuyor?
Süt ve süt ürünleri, karaciğer, böbrek, mantar, elenmemiş undan yapılmış ekmek, cerealler, badem, yeşil sebzeler.
Eksikliğinde ne görülüyor?
Gözlerde yanma ve bulanıklık, parlak ışıklara karşı hassasiyet, katarakt, mat ve yağlı saçlar, cilt sorunları, tırnakların çabuk kırılması, dudaklarda çatlaklar.
B3(Niacin)
Ne işe yarıyor?
Enerji üretimi, beyin fonksiyonları ve cilt sağlığı için gerekli. Kan şekerini dengeler ve kolesterol seviyesini düşürür. Sindirim sistemi üzerinde de etkileri var.
Nerede bulunuyor?
Karaciğer, böbrek, balık, tavuk, hindi, ekmek, cerealler, mantar, baklagiller, fıstık, fıstık yağı, ceviz, fındık, badem, bira mayası, esmer pirinç, esmer makarna.
Eksikliğinde ne görülüyor?
Enerji azlığı, ishal, uyku sorunları, baş ağrısı, bellek zayıflığı, gerginlik, anksiyete, çabuk kızma, depresyon, dişeti kanamaları veya hassasiyeti, sivilce, egzama ve çeşitli cilt sorunları.
B5(Panthothenic asit)
Ne işe yarıyor?
Enerji üretimi ve yağ metabolizmasında gerekli. Beyin ve sinirler için önemli. Strese karşı hormonların yapımında görevli. Cilt ve saç sağlığında etkisi var.
Nerede bulunuyor?
Karaciğer, böbrek, yumurta, buğday, mantar, baklagiller, fasülye, domates, kereviz, fıstık, ceviz, cashew, avokado.
Eksikliğinde ne görülüyor?
Kas seğirmeleri veya kramplar, ayaklarda yanma hissi veya topuklarda hassasiyet, konsantrasyon zayıflığı, dişleri gıcırdatma, mide bulantısı-kusma, çabuk yorulma, enerji azlığı, anksiyete, gerginlik.
B6 (pyridoxine)
Ne işe yarıyor?
Protein sindirimi, beyin fonksiyonları, hormonların üretimi için gerekli. Seks hormonlarını dengeler. Deprosyana karşı etkili. Alerjik reaksiyonları engeller
Nerede bulunuyor?
Buğday, baklagiller -özellikle börülce- , karaciğer, ıspanak, brüksel lahanası, bamya, fasülye, pancar, badem, ceviz, fındık, esmer pirinç, yulaf, mısır.
Eksikliğinde ne görülüyor?
Kaslarda hassasiyet, kas güçsüzlüğü, konsantrasyon güçlüğü, çabuk kızma, hafıza zayıflığı, ayaklarda karıncalanma, kabızlık, çarpıntı, mide ağrıları.
B12 (cyanocobalamin)
Ne işe yarıyor?
Protein kullanımı, dna sentezi, enerji üretimi ve sinirler için gerekli. Kanda oksijenin taşınmasına yardımcı. Sigara dumanı ve diğer zehirlerle savaşta rolü var.
Nerede bulunuyor?
Karaciğer, böbrek, tavşan ve koyun eti, hindi, sardalya, ançuez, somon, ton, uskumru gibi yağlı balıklar, yumurta, peynir.
Eksikliğinde ne görülüyor?
Saç sağlığının bozulması, cilt sorunları, ağzın sıcak vaya soğuğa aşırı duyarlılığı, çabuk kızma, anksiyete, gerginlik, enerji azlığı, kabızlık, kaslarda hassasiyet, soluk cilt.
Folik asit
Ne işe yarıyor?
Hamilelikte bebeğin betin ve sinir sistemi gelişimi için hayati önem taşır. Yetişkinlerde beyin ve sinir sistemi fonksiyonları, protein kullanımı ve kan hücreleri yapımı için gerekli.
Nerede bulunuyor?
Buğday, baklagiller -özellikle börülce-, karaciğer, ıspanak, brüksel lahanası, bamya, fasülye, pancar, badem, ceviz, fındık, esmer pirinç, yulaf, mısır.
Eksikliğinde ne görülüyor?
Kansızlık, egzema, dudaklarda çatlaklar, saçlarım erken beyazlaşması, bellek zayıflığı, depresyon, anksiyete, gerginlik, enerji azlıgı, iştahın kaybolması, mide ağrıları.
Biotin
Ne işe yarıyor?
Vücudun temel yağları kullanmasını sağlar; sağlıklı cilt, saç ve sinirler için gerekli.
Nerede bulunuyor?
Yumurta, süt,istiridye, bezelye, domates, marul, karnı bahar, greyfurt, badem, mısır, karpuz, lahana, ringa balığı.
Eksikliğinde ne görülüyor?
Kuru cilt, sağlıksız saçlar, saçların erken beyazlaşması, kaslarda hassasiyet, iştahsızlık, cilt sorunları, egzemalar.
C Vitamini (askorbik asit)
Ne işe yarıyor?
Bağışıklık sistemini güçlendirir. Hastalıklara karşı savaşta etkili. Strese karşı hormonların yapımında, enerji üretiminde, vücudun destek dokusu olan kollagen yapımında görevli. Kemikleri, cildi, eklemleri güçlendiriyor. Kanser ve kalp hastalıklarına karşı koruyucu etkisi var.
Nerede bulunuyor?
Yeşil ve kırmızı biber, maydonoz, kivi, yeşil yapraklı sebzeler, domates, portakal, greyfurt, kavun, brokoli, karnıbahar, lahana, brüksel lahanası, çilek, limon, bezelye, soğan.
Eksikliğinde ne görülüyor?
Sık hastalanma, sık nezle-grip olam, enerji azlığı, dişeti kanama-ları, vücudun kolay morarması, yaraların geç iyileşmesi, ciltte döküntüler, burun kanamaları.
D Vitamini(Ergocalciferol, cholecalciferol)
Ne işe yarıyor?
Vücutta kalsiyumu tutarak kemiklerin güçlenmesini sağlar.
Nerede bulunur?
Balık yağı, somon, ton, uskumru gibi yavru balıklar, peynir,yumurta, istiridye, karaciğer, tereyağı.
Eksikliğinde ne görülüyor?
Eklem ağrıları, eklem hareketlerinde zorluk, el ağrısı, diş çürümeleri, kaslarda kramp
E Vitamini
Ne işe yarıyor?
En güçlü antioksidandır. Serbest radikallere bağlanıp vücuttan atılmalarını sağlar. Hücre yapısının bozulmasını engeller. Kansere karşı koruyucu. Vücudun oksijeni kullanmasına yardın eder. Yaraların iyileşmesini hızlandırır. Kanın damar içinde pıhtılaşmasını önler, böylece damar sertliğini ve tıkanmalarını engeller. Cildi güzelleştirir.
Nerede bulunur?
İşlemden geçmemiş yağlar, buğday, mısır, ayçiçeği, fıstık, susam, soya yağları, zeytin yağı, balık yağı, fındık, badem, ton balığı, sardalya, somon, patates, yumurta sarısı, domates, koyu yeşil renkli sebzeler.
Eksikliğinde ne görülür?
Seks isteğinde azalma, çabuk yorulma, kolay morarmalar, yaraların geç iyileşmesi, varisler, gevşek kaslar, kısırlık.
K Vitamini
K vitamini vücutta, kalın bağırsaktaki yararlı bakteriler tarafından üretilir.
Ne işe yarıyor?
Kanın pıhtılaşmasını sağlar
Nerede bulunuyor?
Karnıbahar, yeşil sebzeler, brüksel lahanası, marul, lahana, fasülye, bezelye, su teresi, kuşkonmaz, yoğurt, yumurta sarısı, balık yağı, patates, mısır yağı.
Eksikliğinde ne görülür?
Kanamanın durmaması, kolay kanamalar.
C Vitamini (askorbik asit)
Ne işe yarıyor?
Bağışıklık sistemini güçlendirir. Hastalıklara karşı savaşta etkili. Strese karşı hormonların yapımında, enerji üretiminde, vücudun destek dokusu olan kollagen yapımında görevli. Kemikleri, cildi, eklemleri güçlendiriyor. Kanser ve kalp hastalıklarına karşı koruyucu etkisi var.
Nerede bulunuyor?
Yeşil ve kırmızı biber, maydonoz, kivi, yeşil yapraklı sebzeler, domates, portakal, greyfurt, kavun, brokoli, karnıbahar, lahana, brüksel lahanası, çilek, limon, bezelye, soğan.
Eksikliğinde ne görülüyor?
Sık hastalanma, sık nezle-grip olam, enerji azlığı, dişeti kanama-ları, vücudun kolay morarması, yaraların geç iyileşmesi, ciltte döküntüler, burun kanamaları.
D Vitamini(Ergocalciferol, cholecalciferol)
Ne işe yarıyor?
Vücutta kalsiyumu tutarak kemiklerin güçlenmesini sağlar.
Nerede bulunur?
Balık yağı, somon, ton, uskumru gibi yavru balıklar, peynir,yumurta, istiridye, karaciğer, tereyağı.
Eksikliğinde ne görülüyor?
Eklem ağrıları, eklem hareketlerinde zorluk, el ağrısı, diş çürümeleri, kaslarda kramp
E Vitamini
Ne işe yarıyor?
En güçlü antioksidandır. Serbest radikallere bağlanıp vücuttan atılmalarını sağlar. Hücre yapısının bozulmasını engeller. Kansere karşı koruyucu. Vücudun oksijeni kullanmasına yardın eder. Yaraların iyileşmesini hızlandırır. Kanın damar içinde pıhtılaşmasını önler, böylece damar sertliğini ve tıkanmalarını engeller. Cildi güzelleştirir.
Nerede bulunur?
İşlemden geçmemiş yağlar, buğday, mısır, ayçiçeği, fıstık, susam, soya yağları, zeytin yağı, balık yağı, fındık, badem, ton balığı, sardalya, somon, patates, yumurta sarısı, domates, koyu yeşil renkli sebzeler.
Eksikliğinde ne görülür?
Seks isteğinde azalma, çabuk yorulma, kolay morarmalar, yaraların geç iyileşmesi, varisler, gevşek kaslar, kısırlık.
K Vitamini
K vitamini vücutta, kalın bağırsaktaki yararlı bakteriler tarafından üretilir.
Ne işe yarıyor?
Kanın pıhtılaşmasını sağlar
Nerede bulunuyor?
Karnıbahar, yeşil sebzeler, brüksel lahanası, marul, lahana, fasülye, bezelye, su teresi, kuşkonmaz, yoğurt, yumurta sarısı, balık yağı, patates, mısır yağı.
Eksikliğinde ne görülür?
Kanamanın durmaması, kolay kanamalar
Mineraller
Mineraller sağlığımız için gerekli olan inorganik maddelerdir. İkiye ayrılırlar;
1.makro mineraller
2.mikro mineraller.
Makro mineraller
Kalsiyum, magnezyum, demir, fosfor, sodyum ve potasyumdur. Vücudun bu minerallere ihtiyacı daha büyük (gran veya miligram) miktarlardadır.
Kalsiyum
Ne işe yarıyor?
Kemik ve diş sağlığı, kalp kaslarıda dahil kasların kasılması, vücutta asit-alkali dengesinin sağlanması, cilt sağlığı, kanın pıhtılaşması.
Nerede bulunur?
Süt, peynir, yoğurt, küçük kılçıklı balıklar, koyu yeşil yapraklı sebzeler, midye, istiridye, karides gibi kabuklu deniz ürünleri, deniz bitkileri, soya fasülyesi, tofu, badem, kuru incir, su teresi.
Eksikliğinde ne görülüyor?
Kas krampları veya seğirmeleri, uykusuzluk, sinirlilik, eklem ağrısı, artrit, diş çürümeleri, osteoporoz, yüksek tansiyon.
Magnezyum
Ne işe yarıyor?
Kemik ve dişleri güçlendirir, kasların gevşemesini sağlar, adet öncesi sendromu belirtilerini hafifletir, kalp kasları ve sinir sistemi için çok önemli. Enerji üretiminde görevli. Vücuttaki birçok işlemde yan görevleri var.
Nerede bulunuyor?
Tüm yeşil sebzeler, elenmemiş undan yapılmış ekmek, kakao, buğday kepeği, cereallar, badem, fıstık, susam, cazhew, bakalgiller, bulgur, esmer pirinç, kuru incir ve kayısı.
Eksikliğinde ne görülüyor?
Kas seğirmeleri vetya kasılmaları, kas zayıflığı, konfüzyon, iştahın azalması. Uykusuzluk, sinirlilik, yüksek tansiyon, kalbin düzensiz atması, kabızlık, hiperaktiflik, depresyon, böbrek ve safra kesesi taşları.
Demir
Ne işe yarar?
Kana kırmızı rengini veren hemoglobin için gerekli, oksijen ve karbondioksiti hücre içi ve dışına taşır. Vücutta birçok enzimin yapısında bulunur, enerji üretimi için gereklidir.
Nerede bulunur?
Et, sakatat, kuru meyveler-özellikle kuru üzüm ve erik-, kuru baklagiller, cerealler, bal kabağı çekirdeği, meydonoz, badem, fıstık. Et ve sakatattaki demir vücutta en iyi emilebilen demir şeklidir.
Eksikliğinde ne görülüyor?
Kansızlık, soluk cilt, halsizlik, kayıtsızlık, iştahsızlık, mide bulantısı, soğuğu dayanıksızlık.
Fosfor
Ne işe yarıyor?
Kemik ve diş yapısında bulunur, onların sertliğini sağlar.Hücrelerin yapısındada bulunur. Enerji üretiminde rolü vardır.
Nerelerde bulunur?
Tüm bitkisel ve hayvansal gıdalar. Genelde hayvansal gıdalarda daha fazla.
Eksikliğinde ne görülüyor?
Kas zayıflığı, iştahsızlık, kemik ağrıları. Eksikliği nasir görülür.
Potasyum
Ne işe yarıyor?
Besinleri hücre içine alınıp, artık maddelerin hücrelerden uzaklaştırılmasını, kas ve sinirlerin sağlıklı bir şekilde çalışmasını sağlar. Kalbin çalışmasında etkilidir. Bağırsak hareketlerini artırır. Vücutta sıvı dengesini ayarlar. İnsülin salınımında etkilidir.
Nerede bulunur?
Muz, kuru meyveler(kayısı, incir, üzüm), hurma, baklagiller, yeşil sebzeler, susam, avokado, ceviz, deniz sebzeleri, yağlı balıklar, mantar, domates, patates, meyve suları.
Eksikliğinde ne görülüyor?
Kalbin düzensiz atması, kas güsüzlüğü, karıncalanmalar, mide bulantısı, kusma, ishal, selülit, karın şişkinliği, çabuk kızma, dikkati toplayamama, sodyum-potasyum dengesinin bozulmasına bağlı tansiyon düşüklüğü.
Sodyum
Ne işe yarıyor?
Vücutta su dengesini sağlar. Vücuttaki tüm sıvılarda, kanda bulunur. Kas ve sinir sisteminin çalışmasında etkilidir. Kalp kasının kasılmasında görevlidir. Besinlerin hücre içine alınmasını sağlar.
Nerede bulunur?
Sofra tuzu, konserveler, zeytin, peynir, kereviz, lahana, işlemden geçmiş hemen hemen tüm yiyecekler, cipsler, tuzlu çerezler.
Eksikliğinde ne görülüyor?
Baş dönmesi, düşük tansiyon, çarpıntı, iştehsızlık, dikkati topşlayamama, kas krampları, mide bulantısı, kusma, kilo kaybı, baş ağrısı, sıcağa dayanıksızlık.
Mikromineraller
Başlıcaları, krom, çi,nko, selenyum, manganez, iyot ve flordur. Vücudun bunlara ihtiyacı daha küçük(mikrogram) miktarlardadır.
Çinko
Ne işe yarar?
Antioksidan, birçok enzimin yapısında bulunur. Yaraların iyileşmesi, büyüme ve gelişme, testis ve yumurtalıklardan salınan hormonların kontrolü, stresle savaş, kemik ve diş sağlığı, saç ve kılların uzamasında rolu var.
Nerede bulunuyor?
İstiridye, elenmemiş undan yapılmış ekmek, et-özellikle koyun ve dana eti-, peynir, yumurta sarısı, zencefil kökü, buğday ürünleri, karaciğer, susam, ayçiçeği çekirdekleri, fıstık ve fıstık yağı, kakao, esmer pirinç, bedem, bezelye, turp.
Eksikliğinde ne görülüyor?
Tat ve koku alma duygularının zayıflaması, tırnaklarda beyaz çizgiler, sık hastalanma, sivilce, yağlı cilt, doğurganlığın azalması, erkeklerde döllenme yeteneğinin azalması, depresyon, iştah azalması, hamilelik çizgileri.
Krom
Kan şekerinin dengelenmesini, açlık duygusunun bastırılmasını, yiyeceklere duyulan aşırı isteğin törpülenmesini, hücre yapısının korunmasını sağlar, ayrıca kalbin çalışmasında görevli.
Nerede bulunuyor?
Karaciğer,bira mayası, istiridye,i patates kabuğu, elenmemiş undan yapılmış ekmek, çavdar ekmeği, yeşil biber, yumurta, elma, tereyağ, tavuk, koyun eti.
Eksikliğinde ne görülüyor?
Aşırı veya soğuk terleme, açlığa dayanıksızlık, sık yeme ihtiyacı, soğuk eller, uyuklama, aşırı susama, tatlıya düşkünlük.
Manganez
Ne işe yarıyor?
Vücuttaki birçok enzimin yapısında bulunur, birçok enzimi de aktif hale getirir. Kan şekerini ayarlar, üreme ve kırmızı kan hücrelerinin yapımı, beynin çalışması için gereklidir. Hücre yapısını korur.
Nerede bulunuyor?
Ananas, bamya, marul, çilek, yulaf, su teresi, baharatlar, cerealler, çay, kereviz, üzüm.
Eksikliğinde ne görülüyor?
Kas seğirmeleri, ergenlikte büyüme ağrıları, baş dönmesi, dengeyi sağlamada güçlük, kasılmalar, eklem ağrısı, dizlerse acı.
Selenyum
Ne işe yarıyor?
Antioksidan, kansere karşı koruyucu, erken yaşlanmayı önler, bağışıklık sistemini güçlendirir, kalp sağlığında etkili, vücut metabolizması için gerekli, E vitamininin çalışmasına yardıncı, erkek üreme sistemi üzerinde etkili.
Nerede bulunuyor?
Deniz ürünleri, susam, mantar, lahana, tavuk, karaciğer, kabak.
Eksikliğinde ne görülüyor?
Ailede birkaç kuşak boyunca kanser görülmesi, erken yaşlanma, katarakt, yüksek tansiyon, sık hastalanma.
İyot
Ne işe yarar?
Troit hormonlarının yapısında bulunur. Enerji metabolizması üzerinde etkili.
Nerede bulunuyor?
Deniz ürünleri, süt ve süt ürünleri, iyotlu tuz.
Eksikliğinde ne görülür? Kronik yorgunluk, kilo alma, guatr.
Flor
Ne işe yarıyor?
Kemik ve diş sağlığı için gerekli.
Nerede bulunuyor?
Deniz ürünleri ve çay.
Eksikliğinde ne görülüyor?
Kemik ve diş sorunları.
RDA (Recommended Daily Allowance) nedir ?
Vitamin ve minerallerin erişkinler için önerilen günlük miktarlarına denir.
VİTAMİN A 600 mcg
VİTAMİN C 60 mg
VİTAMİN E 3-4 mg
VİTAMİN B1 1 mg
VİTAMİN B2 1.6 mg
VİTAMİN B3 18 mg
VİTAMİN B5 6 mg
VİTAMİN B6 1.4 mg
VİTAMİN B12 1.5 mcg
FOLİK ASİT 200 mcg
BİOTİN 200 mcg
VİTAMİN D 10 mcg
VİTAMİN K Bağırsaklarda yararlı bakteriler tarafından üretildiği için RDA belirlenmemiş.
Ca-Kalsiyum 800 mg
K- Potasyum 2000 mg
Fe-Demir 10-14 mg
Mg-Magnezyum 300 mg
Na-Sodyum 2400 mg
P- Fosfor 800 mg
Zn- Çinko 15 mg
Se-Selenyum 70 mcg
Cr- Krom Belirlenmemiş
Cu- Bakır 2 mg
Mn-Manganez 3.5 mg
Bu miktarlar sağlık otoriteleri tarafından uzun araştırmalar sonucu saptanmıştır. Belirtilen vitamin veya mineralin eksikliğinde görülebilecek hastalıklara karşı, vücudu koruyabileceği düşünülen miktardır
A VİTAMİNİ: A vitamini görme işlevinde doğrudan rol oynar. Yeterince A vitamini alamayan kişilerde, özellikle aydınlıktan karanlığa geçildiğinde yada loş ışıkta görme yeteneğinin azalmasına yol açan ve halk arasında tavukkarası denen gece körlüğüne sebep olabilir.
Bu vitaminin uzun süre çok yüksek dozda alınması bitkinlik, uyuklama, bulantı, derinin kuruyup pul pul olması, saç dökülmesi ve kemik ağrıları gibi belirtiler veren A vitamini zehirlenmesine yol açar.
B VİTAMİNİ:
B1 vitamini: Bu vitaminin eksikliğinde sinir iletisi kesintiye uğrar ve bazı sinirler iltihaplanarak insanda huzursuzluk, sıkıntı, öfke gibi sinirlilik belirtileri, hatta zamanla kol ve bacaklarda felç görülür. B1 vitamini eksikliğinden kaynaklanan en önemli beslenme bozukluğu ise beri beri hastalığıdır. İnsanların hemen hemen yalnızca kabuğu ayıklanmış pirinçle beslendikleri tropik ülkelerde görülen bu hastalıkta sinirleri etkilediği için çeşitli olarak, özellikle el ve ayakta felç belirir.
B2 vitamini: Bu vitaminin en eksikliğine bağlanan başlıca belirtiler büyüme ve gelişme geriliği, kilo kaybı, deri iltihapları ile göz, ağız ve burun çevresinde beliren yaralardır.
B3 vitamini: B3 vitamininin eksikliğine bağlı en önemli beslenme bozukluğu, deride yaralar, iştahsızlık, ishal ve kilo kaybı, bitkinlik, huzursuzluk zihin bulanıklığı gibi belirtiler veren pellegra hastalığıdır.,
B6 vitamini:Yetersizliğinde merkezi sinir sisteminde düzensizlikler sonucunda havaleler,anemi ve ciltte yaralar görülür.
B7 vitamini:Yiyeceklerde yeterli miktarda bulunduğu için eksiklik belirtileri görülmemektedir.
B9 vitamini: Yetersizliğinde anemi ve ciltte yaralar görülür.Sindirim sistemi hastalığı,karaciğer hastalığı olan insanlarda,premature bebeklerde folik asit yetersizliği görülür.
B12 vitamini: Bu vitaminin eksikliği sindirim bozukluklarına, öldürücü bir kansızlık tablosuna ve omurilik sinirlerinin yıkımına yol açar.
C VİTAMİNİ: Yeterince C vitamini almayan kişilerde kemik ve eklem bozukluklarına, deride ve dişetlerinde kanamalara, dişlerin dökülmesine ve yaraların geç iyileşmesine yol açan iskorbüt hastalığı görülür. Eskiden uzun deniz yolculuklarına çıktıkları için aylarca taze sebze ve meyve yiyemeyen denizcilerin çoğu bu hastalığa tutulurdu
C vitamininin eksikliğinde diş etlerinde kanama ,eklemlerde şişlik ve ağrılar, yaralarda geç iyileşme görülür. Bu belirtilerin sonucu skorbüt hastalığı ortaya çıkar. Ayrıca yorgunluk, tembellik, isteksizlik görülür.
D VİTAMİNİ: D vitamini alınmaması kemiklerde ağır biçim bozukluklarına, yol açan raşitizm hastalığına yol açar. D vitaminini eksikliğinin erişkinlerdeki sonucu ise osteomalisi denilen kemik yumuşamasıdır. En zengin olarak; balıkyağı, karaciğer, süt ve yumurta sarısında bulunur. Aşırı alınması durumunda ise vücutta depolandığından zehirlenmeye yol açar.
E VİTAMİNİ:Yeterince E vitamini almayan kişilerde üreme organlarının gelişmemesinden doğacak kısırlık ve çeşitli kalp damar hastalıkları görülür.
K VİTAMİNİ: K vitamini diğer vitaminlerin hepsinden biraz daha geç bir tarihte bulunmuştur. Kanın pıhtılaşması için gereklidir. Bağırsakların doğal konusu olan bakterilerle birleştiklerinden eksikliği pek yaygın değildir. Yalnız yeni doğmuş bebeklerde ve uzun süre antibiyotik tedavisi gördükleri için bağırsak bakterileri azalmış kişilerde bu vitaminin eksikliğine rastlanır.