06-22-2024, 03:25 PM
[attachment=139668]
Pekmez ve Üzüm Pekmezi Faydaları Nelerdir?
Pekmez üzüm, kuşburnu, incir, keçiboynuzu (harnup) veya dut gibi tatlı meyvelerin ya da şeker pancarı, ardıç meyvesi gibi şekere dönüşebilecek tarım ürünlerinin ezilerek kaynatılması ile üretilen, yoğun ve tatlı bir şuruptur.
Etimoloji
Pekmez etimolojik olarak Oğuz Türkçesi kökenlidir ve geçmişte “bekmes” olarak anılırdı. Kelimenin en eski yazılı anlatımı Kâşgarlı Mahmud tarafından 1073 Dîvânu Lugâti't-Türk sözlüğünde kayıtlıdır.[1][2]
Tarihçe
Meyve pekmezi defrutum, klasik döneme kadar gider.[3]
Bizans döneminde, Trapezus bölgesinde (bugünkü Trabzon) ipekböcekleri için dut ağaçları yetişirilirdi. Yerli Ermeniler dutları, Farsça “petmez” veya “pekmez” denilen tatlı bir şurup yapmak için kullanırlardı.
Yunanlar ise siraios (σιραίος) adlı üzüm şurubu yaparlardı.
Üretimi
Pekmezlik üzümler, çiğneme, havan ve pres gibi çeşitli şekillerde sıkılır ve üzümlerin suları elde edilir. Ekşi olan bu şıra 50-60 derecede 10-15 dakika kaynatılıp içine pekmez toprağı eklenir. Beyaz renkli olan bu toprak üzümler daha ezilmeden işleme dahil edilmelidir. Bu işleme kestirme adı verilir. Toprak katma işlemiyle şıranın durulması, çökelti oluşturması ve üzümden gelen ekşiliğin alınması sağlanır. Toprak katılmayan pekmez ekşi ve bulanık görünümlü olur. Tarım ve Orman Bakanlığı 100 kg üzüm şırasına 1–5 kg pekmez toprağı katılmasını öngörmektedir. Pekmez kaynatılırken oluşan köpüklerin alınması berrak görünümlü pekmez elde etmeyi sağlar. Bu şekilde daha lezzetli bir pekmez elde edilmiş olur. Kestirilen şıra dinlendirme kaplarında en az 45-55 saat bekletilir. Bu dinlenme sırasında kabın dibine eklenen toprak ve üzüm şırasının içindeki belli parçacıkların oluşturduğu tortu çöker. Şıranın üstte kalan berrak kısmı tortudan ayrılır, tortu atılır. Ayrılan berrak şıra kaynatma kazanlarına aktarılır.
Pekmeze koyu rengini ve kıvamını veren işlem kaynatmadır. Kaynatma işlemi sırasında kestirilen şıranın içindeki şekerler karamelize olup kararır. Suyun kaynama süresince azalmasıyla karışım koyu bir kıvam alır. Pekmez kaynatılırken şıra bir seferde kaynatılarak pekmez haline gelmelidir. Şıra kaynatıldığında kaptaki eksilme yeni şıra ile doldurulmamalıdır. Bu pekmezin kalitesini bozar. Karışımın göz göz kaynaması ve pekmez kokusu yayması pekmezin kıvama geldiğinin göstergesidir. Kaynatma üstü açık geniş kaplarda yapıldığı gibi, vakumlu ortamda daha düşük ısılarda açık renkli pekmez üretilebilir.
Yapımı anlatılan bu ürün türüne "tatlı cıvık pekmez" denir. "Günbalı" denen pekmez türü şıranın geniş kaplarda, güneş altında suyunun uçurulmasıyla elde edilir.
"Katı pekmez" tatlı cıvık pekmeze maya katılarak, hava emdirilip ağartılmış pekmezdir. Tarım ve Orman Bakanlığı 25 kg pekmez için 5 yumurta akı, 500 g pudra şekeri ve 500 g eski pekmezden oluşan bir maya önermiştir. Maya eklenip sürekli karıştırılan pekmez bir gün bekletilir, ertesi gün tekrar iyice karıştırılır ve paketlenir.
Besin değeri
Pekmezin besin değerleri, yapıldığı meyveye göre değişkenlik göstermekle birlikte, yüksek şeker, dolayısıyla karbonhidrat içeriği dolayısıyla iyi bir enerji kaynağıdır (1,276kJ / 305 kcal). B1, B2 vitaminleri ve çeşitli mineral maddeler içerir. İçermiş olduğu %80'e yakın karbonhidratın tümünün glikoz ve fruktoz halinde olması sindirim sisteminde parçalanmaya gerek kalmadan kolayca kana geçmesini sağlar.[kaynak belirtilmeli]
Ayrıca, mineralleri yoğun olarak içermektedir. Pekmez özellikle günlük kalsiyum, potasyum ve magnezyum gereksiniminin büyük bir kısmını karşılamaktadır. Mineral miktarının fazla ve emilim oranlarının yüksek olması nedeniyle hamile ve emziklilerin, veremli hastaların, iyileşme dönemindeki kişilerin beslenmesinde yer alması önerilmektedir. Pekmezin çok iyi kaynak olduğu besin öğelerinden biri de kromdur. Araştırmalar pekmezin thiamin, riboflavin açısından baldan daha zengin olduğunu ortaya koymaktadır.[kaynak belirtilmeli]
Çeşitleri
Üzüm pekmezi
Üzümden elde edilen pekmez türüdür. Enerji vermesi, iştah açması belirgin özelliklerindendir. Gebelikte bebek gelişimi ve anne adayları için çok faydalıdır. Ayrıca mide, bağırsak ve böbrekler üzerine olumlu etkileri vardır. Damar sertliğine iyi gelir ve kan dolaşımını kolaylaştırır.
Yapılışı
Üzüm pekmezi olgunlaşan üzümlerden yapılır. Beyaz, siyah fark etmez fakat siyah üzüm pekmezi çok aranan bir pekmez dir.toplanan üzümler sıkılmak için betondan yapılan veya içi oyulan taş salk(üzüm sıkma yeri)denilen yerde de torbalara koyularak ayakta çizme ile sıkılıp veya basınçlı sıkma makinaları ile sıkılıp şırası (suyu) çıkarılır. Çıkarılan şıra süzüldükten sonra kazanlara koyularak kaynatılır. İyice kaynatılan şıra süzülüp dinlenmesi için geniş kaplara konulur ve üzeri güneş alacak şekilde örtülerek güneşte birkaç gün bekletilir ve olgunlaşan pekmez süzülerek kaplara konur ve yenilecek duruma getirilir.
Dut pekmezi
Duttan elde edilen pekmez türüdür. Özellikle mide hastalıkları, ülsere iyi gelir. Astım ve bronşit hastalıklarında, soğuğa karşı vücut direncinin arttırılmasında kullanılır. Sporcular için enerji deposudur. Bebeklerin ve çocukların zeka ve bedensel gelişimine yardımcı olur. Gargara halinde ağız ve boğaz hastalıklarında da etkilidir. Çocuklarda sıklıkla rastlanan pamukçukta da tedavi edici olarak kullanılır.
Yapılışı
Olgunlaşan dutlar dört kişi tarafından köşelerinden tutulan hasavan (bez) üzerine ağaçtan silkelenerek (Ağaçtan Dökülerek) kazanlara konur. Kazana dutları kapatacak kadar su konur ve çekirdeklerinden ayrılıncaya kadar kaynatılr. Kaynayan pekmez süzülüp dinlendirilikten sonra tekrar kazana konup birkaç kaynar gelinceye kadar kaynatılır ve geniş tabanlı kaplara konulur ve birkaç gün güneşte bırakılır. Güneşlendirmenin ardından tekrar süzülerek saklanacağı kaplara alınır.
Harnup(Keçiboynuzu) pekmezi
Keçiboynuzundan elde edilen pekmez türüdür. Ege ve Akdeniz yöresine has bir pekmez türüdür. En faydalı pekmez türlerinden biridir. Doğal ve katkısız olanını tüketmek gerekir.Glikoz katkılı olanlar fayda yerine zarar vermektedir.
Nefes darlığına karşı oldukça etkilidir (alerjik nefes darlığı bulunan hastalara keçi boynuzu pekmezi önerilir). Kolestrolün düşürülmesinde, tansiyonun dengelenmesinde yardımcıdır. Kalbe faydalıdır, kalp çarpıntısını önler. Cinsel gücü ve sperm sayısını artırır. Vücudu güçlendirip, yeniler. Ayrıca dişleri ve kemikleri güçlendirici etikisi de vardır. Bağırsakları hareketlendirir. İyi beslenmesi gereken çocuklar ve gebeler için oldukça faydalı bir besin kaynağıdır. Yüksek oranda içerdiği mineraller (potasyum, kalsiyum, fosfor, magnezyum, demir, bakır, çinko vb.) ve vitaminler sayesinde tansiyon, karaciğer ve akciğer üzerine ve daha başka birçok dokuda çok yararlı etkileri bulunmaktadır. Kalsiyum, sodyum ve potasyum içeriği yüksektir. Bu sayede kandaki zehirli maddeleri temizler. Yüksek ham selüloz etkisi ile bağırsak rahatsızlıklarına karşı ve sindirim sistemi üzerine etkilidir. Bağırsak kurdu, tenya, solucan gibi bağırsak parazitlerini temizler. İçerdiği A, B, B2, B3, D vb. vitaminler dolayısıyla doğal güç ve besin kaynağıdır.
Andız (ardıç) pekmezi
Andız ağacının meyvelerinden elde edilen pekmez türüdür. Andız kozalaklarından elde edilen "andız özü"yle pekmez yapılır.Harnup pekmezi gibi buda Mersin ve çevresinde sık yapılan bir pekmez türüdür. Bronşit, öksürük, sarılık, kaşıntı, egzama, mide bulantısı, akciğer, karaciğere faydalı bir pekmezdir. Bütün pekmez cinslerinde olduğu gibi kan yapıcıdır ve enerji verir.Tadı değişiktir. biraz acımsıdır.
Pancar Pekmezi
Şeker pancarı köklerinden elde edilen pekmez türüdür. Özellikle Kırklareli ilinin Poyralı köyünde ve Amasya'da iyi bilinen bu pekmez çeşidi soyulmuş ve kıyılmış taze beyaz şeker pancarının kaynatılması sonucu elde edilir. 7-8 saat kaynama sonucunda soğuduğunda macun kıvamını alan bu pekmez rumeli kültüründe önemli bir yere sahiptir.
Zayıflık ve halsizlikten yakınan kişiler için mükemmel bir şifa kaynağı. Kemik erimesinin, öksürüğün, iştahsızlığın organik ilacı. 30-40 dakikada kana karışması nedeniyle en hızlı ve doğal enerji dopinglerinden biri. Anemiden kas yorgunluğuna kadar pek çok sağlık sorununa karşı vücudun direncini arttıran ve çözüm sunan bir besin maddesidir. Yüksek tansiyonu düşürür. Vücut performansını arttırıcı, kuvvet verici ve besleyicidir. Hazmı kolaylaştırır, mide ve bağırsak rahatsızlıklarına iyi gelir. Karaciğer ve böbrekleri çalıştırır. Cilt hastalıklarına karşı şifa sunar. İçeriğindeki yüksek Tiamin oranıyla sinirleri yatıştırır, depresyonu engeller. 1 kaşık pekmez bir insanın günlük demir, kalsiyum, potasyum ve magnezyum ihtiyacını içerir.
Tüketimi
Pekmez, yoğun tadı dolayısıyla genellikle tek başına tüketilmez. Geleneksel tıbbi uygulamalarda kaşıkla içilebileceği gibi, tahin ile karıştırılarak da sofrada gıda olarak tüketilebilir. Karsambaç da pekmezin üzerine ekilebilecek malzemelerden biridir.
Yörelere Göre Çeşitleri
Antep pekmezi / Gaziantep pekmezi
Antep Pekmezi / Gaziantep Pekmezi 24.07.2020 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.[4]
Belen Kömürçukuru pekmezi
Hatay Belen Kömürçukuru Pekmezi 28.07.2021 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.[5]
Düzce şeker kamışı pekmezi
Düzce Şeker Kamışı Pekmezi 24.05.2021 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.[6]
Gürün dut pekmezi
Sivas Gürün Dut Pekmezi 30.09.2021 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.[7]
Karnavas dut pekmezi
Erzurum Karnavas Dut Pekmezi 09.06.2009 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.[8]
Sivan dut pekmezi
Bingöl Sivan Dut Pekmezi 27.01.2021 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.[9]
Zile pekmezi
Tokat Zile Pekmezi 17.11.2009 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.[10]
Senirkent üzüm pekmezi
Senirkent üzüm pekmezi 17.03.2022 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.[11]
Şiran kök pekmezi
Şeker pancarının kökleri kullanılarak yapılır. Şiran kök pekmezi 11.03.2024 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve Gümüşhane adına coğrafi işaret almıştır.[12]
Üzüm Pekmezi Faydaları Nelerdir?
Üzüm pekmezi faydaları, pek çok sağlık sorununun giderilmesine yardımcı olur. Depresyondan kemik erimesine, kanserden cilt deformasyonlarına karşı çok sayıda rahatsızlığa karşı etkili olan üzüm pekmezi, içerdiği yüksek besin değerleri sayesinde bağışıklığı da güçlendirir.
Doktor tavsiyesiyle yediden yetmişe herkesin tüketebildiği üzüm pekmezi, içerdiği zengin vitamin ve minerallerle metabolizmayı da destekler.
Üzüm pekmezi faydaları, içeriğinde A vitamini, C vitamini, kalsiyum, magnezyum, potasyum, karbonhidrat gibi bileşenlerin etkisinden kaynaklanır.
Bu sayede metabolizmayı ve bağışıklık sistemini güçlü bir şekilde destekleyen gıda, düzenli olarak kullanılması durumunda çok sayıda hastalığa karşı olumlu etkide bulunur.
Peki üzüm pekmezi faydaları nelerdir ve bu besleyici gıda, hangi hastalıklara iyi gelir? Bu soruların yanıtı kısaca şöyledir:
Üzüm pekmezi, yoğun şekilde magnezyum içermesi sayesinde serotonin salgılanmasını hızlandırarak sinirsel bozuklukların giderilmesini kolaylaştırır. Depresyon, kaygı bozukluğu, tükenmişlik sendromu gibi psikolojik sorunların tedavisine destek veren üzüm pekmezi, bu rahatsızlıkların tedavisinde doktor önerisiyle kullanılabilir. Pekmezin sinirsel hastalık tedavisinde kullanılması, antidepresan zararları ile karşılaşma riskinizi de azaltır.
Üzümden elde edilen pekmezin kemik ve dişlere de olumlu etkileri bulunur. Güçlü bir kalsiyum kaynağı olan üzüm pekmezi, içerdiği kalsiyumla kemikleri güçlendirir. Kemiklerin daha sağlıklı olmasını sağlayan pekmez, dişlerde çürük oluşumunu da azaltır.
İçeriğinde önemli oranda lif bulunan üzüm pekmezi, sindirim sisteminin sağlıklı bir şekilde çalışmasına da yardımcı olur. Katı üzüm pekmezi faydaları arasında bulunan sindirimi rahatlatma özelliği, özellikle hamileler için önemli bir avantaj sağlar. Hamile kadınların sindirim sorunlarını gidermek için doktorlar tarafından sıklıkla önerilen pekmez, gebelikte beslenme programlarında değerlendirilebilir.
Katı üzüm pekmezi faydaları arasında, kanser oluşumunu engelleme özelliği de bulunur. Üzüm pekmezi, yoğun oranda antioksidan içerir. Vücuttaki serbest radikalleri dengeleyen ve bu radikallerin kanserli hücreye dönüşmesinin önüne geçen antioksidan, aynı zamanda kanser tedavisinde de etkilidir. Doktorların kanserden korunmak için önerdiği üzüm pekmezi, beyaz kan düşüklüğü gibi sorunlara karşı da etkili olabilir.
Cilt sağlığı da üzüm pekmezinin fayda sağladığı konular arasındadır. Üzüm pekmezinin içeriğindeki antioksidanlar, ciltteki serbest radikalleri de düzenler. Bu sayede cildin yaşlanma belirtileri gösterme oranını düşüren üzüm pekmezi, daha genç bir görünüm sergilemenize yardımcı olur.
Üzüm pekmezi, kalp sağlığını koruma konusunda da faydalıdır. İçerdiği potasyumla vücuttaki sodyum oranını azaltan üzüm pekmezi, bu sayede sizi yüksek tansiyon sorununa ve tansiyona bağlı kalp problemlerine karşı koruyabilir.
Doğal bir iltihap giderici olan üzüm pekmezi, iltihaplı romatizma ve peritonit üzerinde de etkilidir. Antioksidan içeriği sayesinde vücuttaki iltihapların temizlenmesine yardımcı olan pekmez, iltihaba bağlı olarak gelişen hastalıkların tedavisine destek olabilir.
Üzüm pekmeziyle sağlığınızı güçlendirmeniz için, mutlaka doktor tavsiyesi almanız gerekir.
Yoğun bileşenler içeren üzüm pekmezi, bilinçli ve ölçülü bir şekilde kullanılmaması durumunda sağlığınızda olumsuz etki bırakabilir. Bu riskten korunmak için pekmez kullanımı öncesinde doktorunuza danışmanızda yarar bulunur.
Üzüm Pekmezi Günde Ne Kadar Tüketilmeli?
Çok sayıda kişi tarafından merak edilen üzüm pekmezi faydaları, pekmezin ölçülü bir şekilde kullanılmasına bağlıdır.
Aşırı seviyede tüketilmesi durumunda karaciğerinizi, bağırsaklarınızı ya da kalbinizi yorabilir.
Yetişkinler, günde 1 ila 2 yemek kaşığı üzüm pekmezi yiyebilir. Çocuklar ise 1 ila 2 tatlı kaşığı üzüm pekmezi tüketebilir. Bu ölçüler, sağlığınızdaki özel koşullara, alerji durumunuza ve çeşitli rahatsızlıklarınıza göre değişiklik gösterebilir. Bu sebeple sizin için ideal pekmez ölçüsünü doktorunuza sormanız önerilir.
Üzüm Pekmezi Ne Zaman İçilmeli?
Üzüm pekmezi faydaları, tüketimden kısa bir süre sonra hissedilebilir. Pekmezi içtikten yaklaşık bir saat sonra kendinizi daha enerjik ve güçlü hissetmeye başlayabilirsiniz.
Bu sebeple pekmezi gece saatlerinde tüketmeniz, uykunuzun açılmasına yol açabilir. Pekmezi sabah saatlerinde tüketerek enerjinizin güne yayılmasını sağlayabilirsiniz.
Pekmezin Zararları Nelerdir?
Pekmezin sağlığı hızlı bir şekilde etkilemesi, doğru şekilde kullanılmaması durumunda üzüm pekmezi faydaları yerine sağlık sorunlarıyla karşılaşmanıza yol açabilir. Bunlardan ilki, elektrolit dengesizliğidir.
Vücuttaki sodyum oranını azaltan üzüm pekmezi, aşırı seviyede tüketilmesi durumunda sodyum oranınızın ihtiyaç duyduğunuz seviyenin altına düşmesine yol açarak elektrolit dengesizliği sorunuyla karşılaşmanıza sebep olabilir.
Yanlış ya da aşırı düzeyde üzüm pekmezi tüketmenin sebep olabileceği bir diğer sağlık sorunu da vücuttaki laktik asit oranının artmasıdır.
Üzüm pekmezi, vücudu yoracak seviyede tüketilmesi durumunda laksit asit üretimini hızlandırabilir. Vücutta biriken laktik asit ise yorgunluk, halsizlik gibi çeşitli sağlık sorunlarını beraberinde getirebilir.
Doktorunuzun önerdiğinden daha fazla üzüm pekmezi tüketmeniz, karaciğerinize de yük bindirebilir. Karaciğerinizin gereğinden fazla yorulması ise vücut dengesini olumsuz yönde etkileyerek organlarınızda ve cildinizde çeşitli sorunlar oluşmasını tetikleyebilir.
Üzüm pekmezi, yoğun seviyede şeker içerir. Bu sebeple de pekmezin yüksek miktarda tüketilmesi risklidir.
Aşırı pekmez tüketimi, diyabet hastalarının kan şekerini yükseltebilir ve ciddi sağlık risklerini beraberinde getirebilir. Bununla birlikte pekmezin içeriğindeki şeker, kilo alımına ve dişlerin zarar görmesine de yol açabilir.
Pekmez, hassas bir mideye sahip olan kişiler için sindirimi zor bir gıda olabilir. Midesi hassas olan kişiler, doktor önerisinden daha fazla pekmez tüketmeleri durumunda reflü, mide ekşimesi, ishal, mide ağrısı gibi sağlık problemleriyle karşılaşabilir.
Pekmezin yoğun seviyede tüketilmesi, aynı zamanda vitamin ve mineral dengenizde de bozulmalara sebep olabilir.
Üzüm Pekmezi Faydaları Hakkında Sıkça Sorulan Sorular
Hangi Üzüm Pekmezi Daha Faydalıdır?
Üzüm pekmezi, yeşil ve kara üzümden elde edilir. Bu sebeple yeşil ve kara üzüm pekmezi faydaları arasındaki farkı pek çok kişi merak eder. Kara üzüm, kan değerlerini düzenleme konusunda yeşil üzüme göre daha etkilidir. Ayrıca kara üzüm, daha güçlü antioksidan bileşenler içererek sağlık üzerinde daha fazla etkide bulunur. Bu sebeple kara üzüm pekmezi faydaları, yeşil üzümden elde edilen pekmezin faydalarından daha yüksek bulunur.
Siyah Üzüm Pekmezi Nasıl Tüketilmeli?
Siyah üzüm pekmezi de tıpkı yeşil üzüm pekmezi gibi günde bir kez tüketilmesi önerilen bir gıdadır. Siyah üzüm pekmezini sabah saatlerinde bir ya da iki kaşık olacak şekilde tüketebilirsiniz. Bu düzenin size fayda sağlaması için, kara üzüm pekmezinin sağlığınıza herhangi bir zararı olmaması gerekir. Bu sebeple pekmez kullanımından önce doktorunuza danışabilirsiniz.
En İyi Üzüm Pekmezi Nerenin Üzümünden Elde Edilir?
Üzüm pekmezi seçerken, üzümlerin yetiştirildiği bölgelerden çok yetiştirilme şekillerine bakmanızda yarar bulunur. Tarım ilacı, GDO gibi maddeler kullanılmadan elde edilmiş üzümler, pekmezin kalitesini de artırır. Zararlı madde içermeyen üzümlerden yapılan pekmez, sağlığınızı korumanıza da yardımcı olur. Pekmezin üretilme koşulları da dikkat etmeniz gereken noktalar arasındadır. Pekmezin de herhangi bir katkı madde içermemesi, sağlığınız açısından önemlidir.
Üzüm Pekmezi mi Dut Pekmezi mi Daha Faydalıdır?
Güçlü bir gıda olan dut pekmezi, üzüm pekmezinden daha farklı bir içeriğe sahiptir. Bu sebeple iki pekmez türünün sağlığa olan etkileri de farklıdır. Üzüm ve dut pekmezleri arasında tercihte bulunurken iki pekmezin içeriklerini, etkilerini ve faydalarını incelemeniz ve ihtiyacınızı karşılayan pekmezi seçmeniz gerekir. Vücudunuzun hangi pekmeze daha çok ihtiyaç duyduğunu öğrenmek için doktorunuza da danışabilirsiniz.
Kaynak
Wikipedia
medicalpark
Resim Kaynak
Frepik Pikaso AI
Pekmez ve Üzüm Pekmezi Faydaları Nelerdir?
Pekmez üzüm, kuşburnu, incir, keçiboynuzu (harnup) veya dut gibi tatlı meyvelerin ya da şeker pancarı, ardıç meyvesi gibi şekere dönüşebilecek tarım ürünlerinin ezilerek kaynatılması ile üretilen, yoğun ve tatlı bir şuruptur.
Etimoloji
Pekmez etimolojik olarak Oğuz Türkçesi kökenlidir ve geçmişte “bekmes” olarak anılırdı. Kelimenin en eski yazılı anlatımı Kâşgarlı Mahmud tarafından 1073 Dîvânu Lugâti't-Türk sözlüğünde kayıtlıdır.[1][2]
Tarihçe
Meyve pekmezi defrutum, klasik döneme kadar gider.[3]
Bizans döneminde, Trapezus bölgesinde (bugünkü Trabzon) ipekböcekleri için dut ağaçları yetişirilirdi. Yerli Ermeniler dutları, Farsça “petmez” veya “pekmez” denilen tatlı bir şurup yapmak için kullanırlardı.
Yunanlar ise siraios (σιραίος) adlı üzüm şurubu yaparlardı.
Üretimi
Pekmezlik üzümler, çiğneme, havan ve pres gibi çeşitli şekillerde sıkılır ve üzümlerin suları elde edilir. Ekşi olan bu şıra 50-60 derecede 10-15 dakika kaynatılıp içine pekmez toprağı eklenir. Beyaz renkli olan bu toprak üzümler daha ezilmeden işleme dahil edilmelidir. Bu işleme kestirme adı verilir. Toprak katma işlemiyle şıranın durulması, çökelti oluşturması ve üzümden gelen ekşiliğin alınması sağlanır. Toprak katılmayan pekmez ekşi ve bulanık görünümlü olur. Tarım ve Orman Bakanlığı 100 kg üzüm şırasına 1–5 kg pekmez toprağı katılmasını öngörmektedir. Pekmez kaynatılırken oluşan köpüklerin alınması berrak görünümlü pekmez elde etmeyi sağlar. Bu şekilde daha lezzetli bir pekmez elde edilmiş olur. Kestirilen şıra dinlendirme kaplarında en az 45-55 saat bekletilir. Bu dinlenme sırasında kabın dibine eklenen toprak ve üzüm şırasının içindeki belli parçacıkların oluşturduğu tortu çöker. Şıranın üstte kalan berrak kısmı tortudan ayrılır, tortu atılır. Ayrılan berrak şıra kaynatma kazanlarına aktarılır.
Pekmeze koyu rengini ve kıvamını veren işlem kaynatmadır. Kaynatma işlemi sırasında kestirilen şıranın içindeki şekerler karamelize olup kararır. Suyun kaynama süresince azalmasıyla karışım koyu bir kıvam alır. Pekmez kaynatılırken şıra bir seferde kaynatılarak pekmez haline gelmelidir. Şıra kaynatıldığında kaptaki eksilme yeni şıra ile doldurulmamalıdır. Bu pekmezin kalitesini bozar. Karışımın göz göz kaynaması ve pekmez kokusu yayması pekmezin kıvama geldiğinin göstergesidir. Kaynatma üstü açık geniş kaplarda yapıldığı gibi, vakumlu ortamda daha düşük ısılarda açık renkli pekmez üretilebilir.
Yapımı anlatılan bu ürün türüne "tatlı cıvık pekmez" denir. "Günbalı" denen pekmez türü şıranın geniş kaplarda, güneş altında suyunun uçurulmasıyla elde edilir.
"Katı pekmez" tatlı cıvık pekmeze maya katılarak, hava emdirilip ağartılmış pekmezdir. Tarım ve Orman Bakanlığı 25 kg pekmez için 5 yumurta akı, 500 g pudra şekeri ve 500 g eski pekmezden oluşan bir maya önermiştir. Maya eklenip sürekli karıştırılan pekmez bir gün bekletilir, ertesi gün tekrar iyice karıştırılır ve paketlenir.
Besin değeri
Pekmezin besin değerleri, yapıldığı meyveye göre değişkenlik göstermekle birlikte, yüksek şeker, dolayısıyla karbonhidrat içeriği dolayısıyla iyi bir enerji kaynağıdır (1,276kJ / 305 kcal). B1, B2 vitaminleri ve çeşitli mineral maddeler içerir. İçermiş olduğu %80'e yakın karbonhidratın tümünün glikoz ve fruktoz halinde olması sindirim sisteminde parçalanmaya gerek kalmadan kolayca kana geçmesini sağlar.[kaynak belirtilmeli]
Ayrıca, mineralleri yoğun olarak içermektedir. Pekmez özellikle günlük kalsiyum, potasyum ve magnezyum gereksiniminin büyük bir kısmını karşılamaktadır. Mineral miktarının fazla ve emilim oranlarının yüksek olması nedeniyle hamile ve emziklilerin, veremli hastaların, iyileşme dönemindeki kişilerin beslenmesinde yer alması önerilmektedir. Pekmezin çok iyi kaynak olduğu besin öğelerinden biri de kromdur. Araştırmalar pekmezin thiamin, riboflavin açısından baldan daha zengin olduğunu ortaya koymaktadır.[kaynak belirtilmeli]
Çeşitleri
Üzüm pekmezi
Üzümden elde edilen pekmez türüdür. Enerji vermesi, iştah açması belirgin özelliklerindendir. Gebelikte bebek gelişimi ve anne adayları için çok faydalıdır. Ayrıca mide, bağırsak ve böbrekler üzerine olumlu etkileri vardır. Damar sertliğine iyi gelir ve kan dolaşımını kolaylaştırır.
Yapılışı
Üzüm pekmezi olgunlaşan üzümlerden yapılır. Beyaz, siyah fark etmez fakat siyah üzüm pekmezi çok aranan bir pekmez dir.toplanan üzümler sıkılmak için betondan yapılan veya içi oyulan taş salk(üzüm sıkma yeri)denilen yerde de torbalara koyularak ayakta çizme ile sıkılıp veya basınçlı sıkma makinaları ile sıkılıp şırası (suyu) çıkarılır. Çıkarılan şıra süzüldükten sonra kazanlara koyularak kaynatılır. İyice kaynatılan şıra süzülüp dinlenmesi için geniş kaplara konulur ve üzeri güneş alacak şekilde örtülerek güneşte birkaç gün bekletilir ve olgunlaşan pekmez süzülerek kaplara konur ve yenilecek duruma getirilir.
Dut pekmezi
Duttan elde edilen pekmez türüdür. Özellikle mide hastalıkları, ülsere iyi gelir. Astım ve bronşit hastalıklarında, soğuğa karşı vücut direncinin arttırılmasında kullanılır. Sporcular için enerji deposudur. Bebeklerin ve çocukların zeka ve bedensel gelişimine yardımcı olur. Gargara halinde ağız ve boğaz hastalıklarında da etkilidir. Çocuklarda sıklıkla rastlanan pamukçukta da tedavi edici olarak kullanılır.
Yapılışı
Olgunlaşan dutlar dört kişi tarafından köşelerinden tutulan hasavan (bez) üzerine ağaçtan silkelenerek (Ağaçtan Dökülerek) kazanlara konur. Kazana dutları kapatacak kadar su konur ve çekirdeklerinden ayrılıncaya kadar kaynatılr. Kaynayan pekmez süzülüp dinlendirilikten sonra tekrar kazana konup birkaç kaynar gelinceye kadar kaynatılır ve geniş tabanlı kaplara konulur ve birkaç gün güneşte bırakılır. Güneşlendirmenin ardından tekrar süzülerek saklanacağı kaplara alınır.
Harnup(Keçiboynuzu) pekmezi
Keçiboynuzundan elde edilen pekmez türüdür. Ege ve Akdeniz yöresine has bir pekmez türüdür. En faydalı pekmez türlerinden biridir. Doğal ve katkısız olanını tüketmek gerekir.Glikoz katkılı olanlar fayda yerine zarar vermektedir.
Nefes darlığına karşı oldukça etkilidir (alerjik nefes darlığı bulunan hastalara keçi boynuzu pekmezi önerilir). Kolestrolün düşürülmesinde, tansiyonun dengelenmesinde yardımcıdır. Kalbe faydalıdır, kalp çarpıntısını önler. Cinsel gücü ve sperm sayısını artırır. Vücudu güçlendirip, yeniler. Ayrıca dişleri ve kemikleri güçlendirici etikisi de vardır. Bağırsakları hareketlendirir. İyi beslenmesi gereken çocuklar ve gebeler için oldukça faydalı bir besin kaynağıdır. Yüksek oranda içerdiği mineraller (potasyum, kalsiyum, fosfor, magnezyum, demir, bakır, çinko vb.) ve vitaminler sayesinde tansiyon, karaciğer ve akciğer üzerine ve daha başka birçok dokuda çok yararlı etkileri bulunmaktadır. Kalsiyum, sodyum ve potasyum içeriği yüksektir. Bu sayede kandaki zehirli maddeleri temizler. Yüksek ham selüloz etkisi ile bağırsak rahatsızlıklarına karşı ve sindirim sistemi üzerine etkilidir. Bağırsak kurdu, tenya, solucan gibi bağırsak parazitlerini temizler. İçerdiği A, B, B2, B3, D vb. vitaminler dolayısıyla doğal güç ve besin kaynağıdır.
Andız (ardıç) pekmezi
Andız ağacının meyvelerinden elde edilen pekmez türüdür. Andız kozalaklarından elde edilen "andız özü"yle pekmez yapılır.Harnup pekmezi gibi buda Mersin ve çevresinde sık yapılan bir pekmez türüdür. Bronşit, öksürük, sarılık, kaşıntı, egzama, mide bulantısı, akciğer, karaciğere faydalı bir pekmezdir. Bütün pekmez cinslerinde olduğu gibi kan yapıcıdır ve enerji verir.Tadı değişiktir. biraz acımsıdır.
Pancar Pekmezi
Şeker pancarı köklerinden elde edilen pekmez türüdür. Özellikle Kırklareli ilinin Poyralı köyünde ve Amasya'da iyi bilinen bu pekmez çeşidi soyulmuş ve kıyılmış taze beyaz şeker pancarının kaynatılması sonucu elde edilir. 7-8 saat kaynama sonucunda soğuduğunda macun kıvamını alan bu pekmez rumeli kültüründe önemli bir yere sahiptir.
Zayıflık ve halsizlikten yakınan kişiler için mükemmel bir şifa kaynağı. Kemik erimesinin, öksürüğün, iştahsızlığın organik ilacı. 30-40 dakikada kana karışması nedeniyle en hızlı ve doğal enerji dopinglerinden biri. Anemiden kas yorgunluğuna kadar pek çok sağlık sorununa karşı vücudun direncini arttıran ve çözüm sunan bir besin maddesidir. Yüksek tansiyonu düşürür. Vücut performansını arttırıcı, kuvvet verici ve besleyicidir. Hazmı kolaylaştırır, mide ve bağırsak rahatsızlıklarına iyi gelir. Karaciğer ve böbrekleri çalıştırır. Cilt hastalıklarına karşı şifa sunar. İçeriğindeki yüksek Tiamin oranıyla sinirleri yatıştırır, depresyonu engeller. 1 kaşık pekmez bir insanın günlük demir, kalsiyum, potasyum ve magnezyum ihtiyacını içerir.
Tüketimi
Pekmez, yoğun tadı dolayısıyla genellikle tek başına tüketilmez. Geleneksel tıbbi uygulamalarda kaşıkla içilebileceği gibi, tahin ile karıştırılarak da sofrada gıda olarak tüketilebilir. Karsambaç da pekmezin üzerine ekilebilecek malzemelerden biridir.
Yörelere Göre Çeşitleri
Antep pekmezi / Gaziantep pekmezi
Antep Pekmezi / Gaziantep Pekmezi 24.07.2020 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.[4]
Belen Kömürçukuru pekmezi
Hatay Belen Kömürçukuru Pekmezi 28.07.2021 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.[5]
Düzce şeker kamışı pekmezi
Düzce Şeker Kamışı Pekmezi 24.05.2021 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.[6]
Gürün dut pekmezi
Sivas Gürün Dut Pekmezi 30.09.2021 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.[7]
Karnavas dut pekmezi
Erzurum Karnavas Dut Pekmezi 09.06.2009 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.[8]
Sivan dut pekmezi
Bingöl Sivan Dut Pekmezi 27.01.2021 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.[9]
Zile pekmezi
Tokat Zile Pekmezi 17.11.2009 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.[10]
Senirkent üzüm pekmezi
Senirkent üzüm pekmezi 17.03.2022 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.[11]
Şiran kök pekmezi
Şeker pancarının kökleri kullanılarak yapılır. Şiran kök pekmezi 11.03.2024 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve Gümüşhane adına coğrafi işaret almıştır.[12]
Üzüm Pekmezi Faydaları Nelerdir?
Üzüm pekmezi faydaları, pek çok sağlık sorununun giderilmesine yardımcı olur. Depresyondan kemik erimesine, kanserden cilt deformasyonlarına karşı çok sayıda rahatsızlığa karşı etkili olan üzüm pekmezi, içerdiği yüksek besin değerleri sayesinde bağışıklığı da güçlendirir.
Doktor tavsiyesiyle yediden yetmişe herkesin tüketebildiği üzüm pekmezi, içerdiği zengin vitamin ve minerallerle metabolizmayı da destekler.
Üzüm pekmezi faydaları, içeriğinde A vitamini, C vitamini, kalsiyum, magnezyum, potasyum, karbonhidrat gibi bileşenlerin etkisinden kaynaklanır.
Bu sayede metabolizmayı ve bağışıklık sistemini güçlü bir şekilde destekleyen gıda, düzenli olarak kullanılması durumunda çok sayıda hastalığa karşı olumlu etkide bulunur.
Peki üzüm pekmezi faydaları nelerdir ve bu besleyici gıda, hangi hastalıklara iyi gelir? Bu soruların yanıtı kısaca şöyledir:
Üzüm pekmezi, yoğun şekilde magnezyum içermesi sayesinde serotonin salgılanmasını hızlandırarak sinirsel bozuklukların giderilmesini kolaylaştırır. Depresyon, kaygı bozukluğu, tükenmişlik sendromu gibi psikolojik sorunların tedavisine destek veren üzüm pekmezi, bu rahatsızlıkların tedavisinde doktor önerisiyle kullanılabilir. Pekmezin sinirsel hastalık tedavisinde kullanılması, antidepresan zararları ile karşılaşma riskinizi de azaltır.
Üzümden elde edilen pekmezin kemik ve dişlere de olumlu etkileri bulunur. Güçlü bir kalsiyum kaynağı olan üzüm pekmezi, içerdiği kalsiyumla kemikleri güçlendirir. Kemiklerin daha sağlıklı olmasını sağlayan pekmez, dişlerde çürük oluşumunu da azaltır.
İçeriğinde önemli oranda lif bulunan üzüm pekmezi, sindirim sisteminin sağlıklı bir şekilde çalışmasına da yardımcı olur. Katı üzüm pekmezi faydaları arasında bulunan sindirimi rahatlatma özelliği, özellikle hamileler için önemli bir avantaj sağlar. Hamile kadınların sindirim sorunlarını gidermek için doktorlar tarafından sıklıkla önerilen pekmez, gebelikte beslenme programlarında değerlendirilebilir.
Katı üzüm pekmezi faydaları arasında, kanser oluşumunu engelleme özelliği de bulunur. Üzüm pekmezi, yoğun oranda antioksidan içerir. Vücuttaki serbest radikalleri dengeleyen ve bu radikallerin kanserli hücreye dönüşmesinin önüne geçen antioksidan, aynı zamanda kanser tedavisinde de etkilidir. Doktorların kanserden korunmak için önerdiği üzüm pekmezi, beyaz kan düşüklüğü gibi sorunlara karşı da etkili olabilir.
Cilt sağlığı da üzüm pekmezinin fayda sağladığı konular arasındadır. Üzüm pekmezinin içeriğindeki antioksidanlar, ciltteki serbest radikalleri de düzenler. Bu sayede cildin yaşlanma belirtileri gösterme oranını düşüren üzüm pekmezi, daha genç bir görünüm sergilemenize yardımcı olur.
Üzüm pekmezi, kalp sağlığını koruma konusunda da faydalıdır. İçerdiği potasyumla vücuttaki sodyum oranını azaltan üzüm pekmezi, bu sayede sizi yüksek tansiyon sorununa ve tansiyona bağlı kalp problemlerine karşı koruyabilir.
Doğal bir iltihap giderici olan üzüm pekmezi, iltihaplı romatizma ve peritonit üzerinde de etkilidir. Antioksidan içeriği sayesinde vücuttaki iltihapların temizlenmesine yardımcı olan pekmez, iltihaba bağlı olarak gelişen hastalıkların tedavisine destek olabilir.
Üzüm pekmeziyle sağlığınızı güçlendirmeniz için, mutlaka doktor tavsiyesi almanız gerekir.
Yoğun bileşenler içeren üzüm pekmezi, bilinçli ve ölçülü bir şekilde kullanılmaması durumunda sağlığınızda olumsuz etki bırakabilir. Bu riskten korunmak için pekmez kullanımı öncesinde doktorunuza danışmanızda yarar bulunur.
Üzüm Pekmezi Günde Ne Kadar Tüketilmeli?
Çok sayıda kişi tarafından merak edilen üzüm pekmezi faydaları, pekmezin ölçülü bir şekilde kullanılmasına bağlıdır.
Aşırı seviyede tüketilmesi durumunda karaciğerinizi, bağırsaklarınızı ya da kalbinizi yorabilir.
Yetişkinler, günde 1 ila 2 yemek kaşığı üzüm pekmezi yiyebilir. Çocuklar ise 1 ila 2 tatlı kaşığı üzüm pekmezi tüketebilir. Bu ölçüler, sağlığınızdaki özel koşullara, alerji durumunuza ve çeşitli rahatsızlıklarınıza göre değişiklik gösterebilir. Bu sebeple sizin için ideal pekmez ölçüsünü doktorunuza sormanız önerilir.
Üzüm Pekmezi Ne Zaman İçilmeli?
Üzüm pekmezi faydaları, tüketimden kısa bir süre sonra hissedilebilir. Pekmezi içtikten yaklaşık bir saat sonra kendinizi daha enerjik ve güçlü hissetmeye başlayabilirsiniz.
Bu sebeple pekmezi gece saatlerinde tüketmeniz, uykunuzun açılmasına yol açabilir. Pekmezi sabah saatlerinde tüketerek enerjinizin güne yayılmasını sağlayabilirsiniz.
Pekmezin Zararları Nelerdir?
Pekmezin sağlığı hızlı bir şekilde etkilemesi, doğru şekilde kullanılmaması durumunda üzüm pekmezi faydaları yerine sağlık sorunlarıyla karşılaşmanıza yol açabilir. Bunlardan ilki, elektrolit dengesizliğidir.
Vücuttaki sodyum oranını azaltan üzüm pekmezi, aşırı seviyede tüketilmesi durumunda sodyum oranınızın ihtiyaç duyduğunuz seviyenin altına düşmesine yol açarak elektrolit dengesizliği sorunuyla karşılaşmanıza sebep olabilir.
Yanlış ya da aşırı düzeyde üzüm pekmezi tüketmenin sebep olabileceği bir diğer sağlık sorunu da vücuttaki laktik asit oranının artmasıdır.
Üzüm pekmezi, vücudu yoracak seviyede tüketilmesi durumunda laksit asit üretimini hızlandırabilir. Vücutta biriken laktik asit ise yorgunluk, halsizlik gibi çeşitli sağlık sorunlarını beraberinde getirebilir.
Doktorunuzun önerdiğinden daha fazla üzüm pekmezi tüketmeniz, karaciğerinize de yük bindirebilir. Karaciğerinizin gereğinden fazla yorulması ise vücut dengesini olumsuz yönde etkileyerek organlarınızda ve cildinizde çeşitli sorunlar oluşmasını tetikleyebilir.
Üzüm pekmezi, yoğun seviyede şeker içerir. Bu sebeple de pekmezin yüksek miktarda tüketilmesi risklidir.
Aşırı pekmez tüketimi, diyabet hastalarının kan şekerini yükseltebilir ve ciddi sağlık risklerini beraberinde getirebilir. Bununla birlikte pekmezin içeriğindeki şeker, kilo alımına ve dişlerin zarar görmesine de yol açabilir.
Pekmez, hassas bir mideye sahip olan kişiler için sindirimi zor bir gıda olabilir. Midesi hassas olan kişiler, doktor önerisinden daha fazla pekmez tüketmeleri durumunda reflü, mide ekşimesi, ishal, mide ağrısı gibi sağlık problemleriyle karşılaşabilir.
Pekmezin yoğun seviyede tüketilmesi, aynı zamanda vitamin ve mineral dengenizde de bozulmalara sebep olabilir.
Üzüm Pekmezi Faydaları Hakkında Sıkça Sorulan Sorular
Hangi Üzüm Pekmezi Daha Faydalıdır?
Üzüm pekmezi, yeşil ve kara üzümden elde edilir. Bu sebeple yeşil ve kara üzüm pekmezi faydaları arasındaki farkı pek çok kişi merak eder. Kara üzüm, kan değerlerini düzenleme konusunda yeşil üzüme göre daha etkilidir. Ayrıca kara üzüm, daha güçlü antioksidan bileşenler içererek sağlık üzerinde daha fazla etkide bulunur. Bu sebeple kara üzüm pekmezi faydaları, yeşil üzümden elde edilen pekmezin faydalarından daha yüksek bulunur.
Siyah Üzüm Pekmezi Nasıl Tüketilmeli?
Siyah üzüm pekmezi de tıpkı yeşil üzüm pekmezi gibi günde bir kez tüketilmesi önerilen bir gıdadır. Siyah üzüm pekmezini sabah saatlerinde bir ya da iki kaşık olacak şekilde tüketebilirsiniz. Bu düzenin size fayda sağlaması için, kara üzüm pekmezinin sağlığınıza herhangi bir zararı olmaması gerekir. Bu sebeple pekmez kullanımından önce doktorunuza danışabilirsiniz.
En İyi Üzüm Pekmezi Nerenin Üzümünden Elde Edilir?
Üzüm pekmezi seçerken, üzümlerin yetiştirildiği bölgelerden çok yetiştirilme şekillerine bakmanızda yarar bulunur. Tarım ilacı, GDO gibi maddeler kullanılmadan elde edilmiş üzümler, pekmezin kalitesini de artırır. Zararlı madde içermeyen üzümlerden yapılan pekmez, sağlığınızı korumanıza da yardımcı olur. Pekmezin üretilme koşulları da dikkat etmeniz gereken noktalar arasındadır. Pekmezin de herhangi bir katkı madde içermemesi, sağlığınız açısından önemlidir.
Üzüm Pekmezi mi Dut Pekmezi mi Daha Faydalıdır?
Güçlü bir gıda olan dut pekmezi, üzüm pekmezinden daha farklı bir içeriğe sahiptir. Bu sebeple iki pekmez türünün sağlığa olan etkileri de farklıdır. Üzüm ve dut pekmezleri arasında tercihte bulunurken iki pekmezin içeriklerini, etkilerini ve faydalarını incelemeniz ve ihtiyacınızı karşılayan pekmezi seçmeniz gerekir. Vücudunuzun hangi pekmeze daha çok ihtiyaç duyduğunu öğrenmek için doktorunuza da danışabilirsiniz.
Kaynak
Wikipedia
medicalpark
Resim Kaynak
Frepik Pikaso AI