SEDİR AĞACI HAKKINDA
Sedir, çamgiller (Pinaceae) familyasından Cedrus cinsini oluşturan iğne yapraklı ağaç türlerine verilen ad.
Morfolojik özellikleri
Tomurcuk çok küçük olup, az sayıda pullarla örtülüdür. İğne yapraklar genellikle üç köşeli, yatay kesitlerinde bitişik iki adet reçine kanalı bulunmaktadır. Yapraklar uzun sürgünler üzerinde tek tek, seyrek ve dağınık olarak dizilirler. İğne yapraklar dökülmeden ağaç üzerinde 3-6 yıl kalırlar.Bir evcikli çiçekler yalnız olarak terminal halde bulunurlar. Erkek çiçekler silindirik yapıda olup 5 cm uzunluğunda, sarı renkli ve kısa sürgün üzerinde dik dururlar. Dişi çiçekler daha küçüktür. 1-1,5 cm, yeşilimsi renkte olup döllenme ilkbaharda oluşmaktadır.
Kozalak ise 26 ayda olgunlaşmaktadır. Kozalak genellikle fıçı görünümündedir. Kısa sürgün üzerinde adeta oturmuş şekildedir. Kısa ve kalın bir sapı vardır. Kozalak pulları olgunlaştığında dağılır.
Tohumların büyük, üçgen biçiminde genişçe kanadı olup, tohumu tek yüzünden örtmüştür. Tohumların üzerlerinde bol sayıda reçine bezeleri vardır. Çenek sayıları 9-10’dur.
Ekolojik istekleri
Sedirler yarı ışık ağacıdır. Nem istekleri az, sıcaklık istekleri fazladır. Yetiştirilmeleri tohumla olur.
Odun yapısı
Odunlarında reçine kanalı yoktur. Diri odun kısmı sarımsı beyaz, öz odunu kısmı ise koyudur. Yumuşak ve dayanıklı odunları vardır.
Türler
Atlas sediri (Cedrus atlantica)
Kıbrıs sediri (Cedrus brevifolia)
Himalaya sediri (Cedrus deodara)
Lübnan sediri (Cedrus libani)
Tomurcuk çok küçük olup, az sayıda pullarla örtülüdür. İğne yapraklar genellikle üç köşeli, yatay kesitlerinde bitişik iki adet reçine kanalı bulunmaktadır. Yapraklar uzun sürgünler üzerinde tek tek, seyrek ve dağınık olarak dizilirler. İğne yapraklar dökülmeden ağaç üzerinde 3-6 yıl kalırlar.
Bir evcikli çiçekler yalnız olarak terminal halde bulunurlar. Erkek çiçekler silindirik yapıda olup 5 cm uzunluğunda, sarı renkli ve kısa sürgün üzerinde dik dururlar. Dişi çiçekler daha küçüktür. 1-1,5 cm, yeşilimsi renkte olup döllenme ilkbaharda oluşmaktadır.
Kozalak ise 26 ayda olgunlaşmaktadır. Kozalak genellikle fıçı görünümündedir. Kısa sürgün üzerinde adeta oturmuş şekildedir. Kısa ve kalın bir sapı vardır. Kozalak pulları olgunlaştığında dağılır.
Tohumların büyük, üçgen biçiminde genişçe kanadı olup, tohumu tek yüzünden örtmüştür. Tohumların üzerlerinde bol sayıda reçine bezeleri vardır. Çenek sayıları 9-10’dur.
Sedir Çamı çeşitleri ve yetiştiriciliği
Uzun boylu orman ağacıdır sedir. Boyları 20 – 50 m kadar uzayabilen ağaçlardır.Yaz kış yeşil kalabilen , geniş taçlı , kısa ve uzun sürgünleri olan bitkidir. Gövdesi dolgun ve düzgündür.
Üretimi :
Tohum , çelik ve aşı yöntemi ile üretimleri gerçekleştirilir. Genellikle tohumla üretilme yöntemi seçilir. Tohumları genellikle yağlıdır ve uzun süre saklanamazlar. İlkbahar ya da sonbahar aylarında tohumları kolaylıkla çimlenir. Tohum ekiminden birkaç saat önce tohumların sulanması büyüme ve çimlenme açısından iyi olur. Tohumlar genellikle ekildikten 15 – 20 gün sonra çimlenir.
Çelik yöntemi ile üretimi zor olur. Çelikler yaz ayı sonlarında , sonbahar başlangıcında alınırsa küçük bir ihtimalle üretimi yapılabilir.
İstekleri :
Güneşli yerleri sever. Kumlu , killi , kireçli topraklarda bir sorun çıkmadan yetişirler. Akdeniz bölgesi iklimi bitkisidir. Sürekli nemi sevmezler. Uzun süreli don olaylarına karşı dayanıklı değildirler.
Sedir,Zeder faydası, Alternatif Tıp Tedavisi
Sedir Sedir,Zeder, Cedrus libani
Katran Ağacı
Sarıkatran Ağacı
Toros Sediri
Türk Sediri
Esmer Sedir
Familyası: İğneyapraklilardan, Kieferngewaechse, Pinaceae
Drugları: Sedir odunu: Cedri lignum
Sedir Eteruağı: Cedri aetheroleum
Sedir Yaprağı: Cedri folium
Sedirodunu ve dalları talaş haline getitirldikten sonra subuharı ile damıtılarak (destilasyonu yapılarak) eteryağı eldeedilir. Yaprak ve kozalaklarının çayı içilir.
Giriş: Sedirgiller iğneyapraklıların biraltgrubu olup bilinen 4 önemli altürü mevcuttur. Bunlar Türk Sediri (Lübnan Sediri): cedrus libani, Atlanta Sediri: Cedrus atlantica, Himalaya Sediri: cedrus deodora ve Kıbrıs Sediri: cedrus previfoliayı sayabiliriz.
Bu Sedirlerden genelikle Toros ve Atlanta Sedirinin eteryağları dah yaygın olarak kulanılır. Atlas Sediri Fas, Tunus, Cezair ve Fransada daha yaygın olarak yetiştirilirken,Toros Sediri Türkiyenin Toros dağları, Beydağı, Sultandağı, Çukurova, Hatay ve Mersin civarında daha yaygın olarak bulunmaktadır.
Eskiden Osmanlılar tarafından sarıkatran ağacı diyede anılan Toros sedirinden sarı katran eldeedilir ve tonlarca Avrupaya satılırdı. Zamanla Atlanata Sedirinin odunundanda eterik yağ eldeedilerek Aroma tedavisinde ve kosmetikte kulanılmaya başlandı.
Günümüzde Toro Sedirinin daha üstün nitelikte olduğunun anlaşılması ile birlikte yeniden büyük kazanmaya başaladı. İğneyaparklıların bir alt türevi olan çamgilleri ayrıca incelememizin sebebi drugunun (kulanılan kısmı) ve kulanılış alanlarının farklı olması nedeni iledir.
Botanik: Toros Seirinin boyu 40 metreyi bulabilir, gövde yuvarlak esmer veya kırmızımsı kahverenkli üzeri noktalı dalları aşağı doğru sarkık bu nedenle geriden şadırvan görünümündedir.
Yaprakaları iğne şeklinde 20 ila 40 tanesi topluca bir arada, kozalakları silindirimsi yumurta şeklindedir. Tros Sedirine haşereler yakalşmadığından bu ağaç 2500 yaşına varabilmektedir. Bugün Lübnanda korunmaya alınmış 2000 yaşında 400 sedir ağacı bulunmaktadır.
Atlas sedirinin gövdesi grimsi, yaprakları grimsi veya mavimsi yeşil renkte olup ağaç dikine yükselir ve dalları yukarı doğrudur.
Yetiştirilmesi: Vatanı Türkiyenin Akdeniz bölgesi olan sedir tabiiki çok rahat yetişir ve herhangi bir özene gerk yoktur. Aslında güzel kokusu yaprak ve kozalaklarının birçok hastalığa karşı çayının içilmesi nedeniyle en önemli bir bitkidir. Almanya gibi soğuk bir ülkede yetişebilen sedirin Türkiyenin hemen her yöresinde rahatlıkla yetişmesi gerekir.
Hasat zamanı: Genelikle Mayıstan-Kasıma kadar sedirodunu ve dalları ince kıyılarak talaşı veya tozu eldeedildikten sonra subuharı ile damıtılır (destilasyonu yapılır) ve eter yağı eldeedilir. Eskiden sarı kantaron eldeetmek için özel fırınlar yapılmış ve buralarda yakılan sedir odunundan sarı kantaron elde edilmiştir.
Kar©glan Başağaçlı Raşit Tunca
