08-01-2018, 04:43 AM
Samsun Gelenek Ve Görenekleri
SAMSUN HALK OYUNLARI VE FOLKLOR:
Doğu ve Batı Karadeniz'in kesiştiği noktada kalan Samsun'un çok eski bir medeniyete sahip olması, XIX yy. ve XX yy. başlarında gelen göçlerle çok değişken bir yapıda bulunması, kültürel açıdan farklılıklar göstermektedir.
Samsun'da evlenme, halk mutfağı, halk hekimliği, halk veterinerliği, sünnet düğünü adetleri, ninniler, yemekler, kışlık hazırlıklar ve yiyecekler, doğum, tekerlemeleri, ölüm, kani, gelin ağlatma, bilmece, atasözleri, efsaneler, masal, seyirlik oyunlar, inançlar, halk takvimi ve meterolojisi, halk mimarisi, el sanatları, halk oyunları, giyim-kuşam konusunda araştırmalar yapılmış, Kültür Bakanlığı Halk Kültürlerini Araştırma ve Geliştirme Genel Müdürlüğü arşivine kazandırmıştır.
Samsun yöresi oyunlarının bazıları eller tutularak, eller tutulup dirsekler birleştirilerek, eller omuza atılarak oynandığı gibi eller tutuşmadan karşılıklı oynanan oyunları da vardır. Çökme figürü, el vurma figürü çapraz yürüme figürü topuk vurma yada ayak ucu vurma figürü dönme figürü oyunlar içerisinde yer almaktadır. Oyunlar genellikle oyuncuların belli bir alan içerisinde dolaşması şeklinde icra edilir. Az da olsa düz sıra halinde oynanan oyunlara rastlanılmaktadır. (Örneğin alafranga oyunu gibi) Oyunların oynanışında hiçbir zaman daire oluşturulmamaktadır. Oyunlar genellikle yavaş başlar. İlerleyen bölümlerde hızlanır. Bazı oyunlarda oyuncuların nara attıkları (Sarhoş barı ve kaba ceviz) gözlenir. Karşılama türü oyunlarda yaygın bir şekilde omuz sallama figürü vardır. Erkeklerin omuz sallama figürleri kızlara nazaran daha ağır ve diktir.
Samsun halk oyunları yönünden ülkemizde geçiş bölgesi sayılan illerimiz arasındadır. Cumhuriyetimizin kuruluşundan sonra bölgeye yerleşen balkan göçmenleri Hora - Karşılamaları yöreye getirmiştir. Doğu Karadeniz Bölgesinden şehre gelen göçler nedeni ile horon çeşitleri yaygınlaşmıştır. Ladik ilçesi gibi bazı bölgelerde bulunan alevi vatandaşlarımızın dini dansları sayılan semahlara da Samsun ilinde rastlamak mümkündür. Görüldüğü gibi Türk Halk Danslarının üç değişik karakter yapısında olan danslara Samsun'da ulaşılabilir.
Alaçam, Sarıkız, Tombul gelin, Samsun sallaması oyunları, Bafra, Sarıkız ikileme, Demirağa, Zirto, Kabadayı, Kasap, Samsun horonu, Tombul gelin, Rumeli dik horonu, Köroğlu, Kızlar havası, Çarşamba, Çarşamba çiftetellisi, Çarşamba düz oyun havası, Çarşamba karşılaması, Sağır perde, Anadolu çiftetellisi, Karaçalı, Kasap, Kaba ceviz, Alafranga, Gürcü horonu, Salı pazarı, Üçlü horon, Terme, Üçlü horon, Gürcü horonu, Horon kurma, Ladik, Üç ayak, Makinalı, Tamzara, Hoşbilezik, Temurağa, Sarhoşbarı, Sarıkız, Oduncular, Ağam ben yandım, Yelleme, Ladik horonu, Ladik semahı, Vezir köpr</ACRONYM>ü, Sarıkız, Oduncular.
NELERİ İLE ÜNLÜ:
Tütün Üretimi, Çarşamba ve Bafra Delta Ovaları, Havza ve Ladik Kaplıcaları, Atatürk Anıtı, Bafra Pidesi
İL İSMİ NEREDEN GELİYOR?
Eski adı "Amisos"dur. Samsun ismi bu kelimenin halk arasından değiştirilmişidir
Samsun'la İlgili
Milet kökenli Yunan kolonistler tarafından MÖ 7. yüzyılda kurulan antik Amisos bugünkü Samsun (Rumca Σαμψούντα Sampsoúnta)kentinin atası olmalıdır. Hititler döneimde Kaşka adı verilen bir halkın yurdu olan Samsun ve çevresi MÖ 3. yüzyılda Pontus Krallığının, MS 1. yüzyılda Roma İmparatorluğu’nun, MS 13. yüzyılın başlarında Trabzon RUM İmparatorluğunun sonra sırasıyla Moğolların, Pervaneoğulları’nın, 14. yüzyılda Eretna Beyliği ve Kadı Burhanettin Devleti’nin egemenliklerinin ardından, 1428 yılında Osmanlı İmparatorluğu topraklarına eklenmiş 1869’da geçirdiği büyük bir yangının ardından yeniden inşa edilmiştir.Amisos amazonlar tarafından kurulmuştur. Yunan kolonisi ise Amisos yakınlarında İsamisos "yani Amisosun yanı" olarak kurulmuştur şu anda amisos diye bilinen bölgede Tekkeköy, İsamisos olarak bilinen bölgede ise Kara Samsun bulunmaktadır. İsamsisos kelimesi zamanla İsamison - Samison - Samisun ve de en son Samsun olarak günümüzde kullanılan halini almıştır. Bu konuda halen Tekkeköy'de Amazon Festivali düzenlenmektedir.
Milli Mücadele Döneminde Samsun
1. Dünya Savaşı’nın ardından Rumlar’ın yoğun yaşadığı Bafra bölgesinde kanlı çatışmalar yaşanmış, Mondros Mütarekesi’nin ardından (30 Ekim 1918) İngilizler kente askeri birlik çıkarmışlarlardır. İtilaf Devletleri’nin Anadolu’nun doğu ve kuzeyindeki karışıklıkların sürmesi durumunda bu yörelerin işgal edileceğini bildirmeleri üzerine, 9. Ordu müfettişliğine atanan Mustafa Kemal sorunu çözmek amacıyla 19 Mayıs 1919’da Samsun’a gönderilmiştir. Anadolu'yu düşman işgalinden kurtarmak ve bağımsız bir Cumhuriyet kurma arzusunda olan Gazi Mustafa Kemal Paşa'nın Samsun'a ayak bastığı 19 Mayıs1919 günü Kurtuluş Savaşı'nın başlangıç tarihi olarak kabul edilmekte ve gençlik bayramı olarak coşkulu törenlerle kutlanmaktadır.
Turistik yerler
Arkeoloji müzesi, Atatürk müzesi ve Ulu Camii gezip görülebilecek yerler arasındadır. Ayrıca sahili doğu park ve batıpark olarak ikiye ayrılmıştır. Sosyal alanlar mevcuttur. Özellikle de Atakum sahili yeniden yapılandığı için mutlaka gezilmesi gereken bir yerdir.hayvanat bahçesi bandırma vapuru amisos tepesi
Coğrafya
İl toprakları Karadeniz sahili ile kıyıya koşut uzanan dağlar arasında kalmış olup, dağlık alan Ünye-Çarşamba arasında doğu-batı Samsun-Bafra arasında da doğu-güneydoğu ve batı-kuzeybatı doğrultusundadır. İl topraklarının %44.9'u dağlık, %37,2 'si platolar, %17,9'unu ise ovalar oluşturmaktadır.
Akarsular
Kızılırmak, Yeşilırmak, Mert Irmağı, Terme Çayı, Kürtün Çayı, Tersakan Çayı.
Nüfus
1.209.589 olan samsun il nüfusunun 635,254'ünü şehir nüfusunu oluştururken, 573,883'ünü ise kırsal nüfus oluşturmaktadır.2000 yılı genel nüfus sayımı sonuçlarına göre Samsun merkez ilçe nüfusu 437,189 olup,şehir nüfusu ise 363,180'dır.Bu nüfusu ile Karadeniz bölgesindeki şehirlerin herhangi birinden daha fazla bir nüfusa sahiptir.
Toplum ve kültür
Toplum açısından Karadeniz'in metropolü sayılabilecek olan Samsun Şehir Merkezi, 20.YY başlarına kadar ciddi bir gayr-i müslim nüfusu barındırmakta idi. Günümüzde Şehir Merkezi nüfusunun büyük kısmını Doğu Karadeniz'den ve şehrin kendi ilçelerinden aldığı göç oluşturmaktadır. Şehir insanları açısından geniş bir yelpazeye sahip olup, en tutucusundan en entellektüeline kadar insanlara rastlamanız mümkündür.
Son 2-3 yıla kadar denize küsmüş bir sahil kenti görünümünde olan Samsun; yapılan sahil yolu, Doğu Park, tamamlanmakta olan Batı Park gibi projelerle denizle barışık hale gelmiş ve eşine az rastlanır tesislere kavuşmuştur.
Son dönemlerde yerel belediyelerin katkıları ile kültürel faaliyetlerde gözle görülür ilerlemeler kaydedilmiştir. Ulusal bazda yayınlanan Samsun merkezli edebiyat dergisi "Yolcu" buna en güzel örnektir. Bunun yanında İstanbul merkezli ulusal bazda yayın yapan bir çok edebiyat dergisine de içerik
SAMSUN HALK OYUNLARI VE FOLKLOR:
Doğu ve Batı Karadeniz'in kesiştiği noktada kalan Samsun'un çok eski bir medeniyete sahip olması, XIX yy. ve XX yy. başlarında gelen göçlerle çok değişken bir yapıda bulunması, kültürel açıdan farklılıklar göstermektedir.
Samsun'da evlenme, halk mutfağı, halk hekimliği, halk veterinerliği, sünnet düğünü adetleri, ninniler, yemekler, kışlık hazırlıklar ve yiyecekler, doğum, tekerlemeleri, ölüm, kani, gelin ağlatma, bilmece, atasözleri, efsaneler, masal, seyirlik oyunlar, inançlar, halk takvimi ve meterolojisi, halk mimarisi, el sanatları, halk oyunları, giyim-kuşam konusunda araştırmalar yapılmış, Kültür Bakanlığı Halk Kültürlerini Araştırma ve Geliştirme Genel Müdürlüğü arşivine kazandırmıştır.
Samsun yöresi oyunlarının bazıları eller tutularak, eller tutulup dirsekler birleştirilerek, eller omuza atılarak oynandığı gibi eller tutuşmadan karşılıklı oynanan oyunları da vardır. Çökme figürü, el vurma figürü çapraz yürüme figürü topuk vurma yada ayak ucu vurma figürü dönme figürü oyunlar içerisinde yer almaktadır. Oyunlar genellikle oyuncuların belli bir alan içerisinde dolaşması şeklinde icra edilir. Az da olsa düz sıra halinde oynanan oyunlara rastlanılmaktadır. (Örneğin alafranga oyunu gibi) Oyunların oynanışında hiçbir zaman daire oluşturulmamaktadır. Oyunlar genellikle yavaş başlar. İlerleyen bölümlerde hızlanır. Bazı oyunlarda oyuncuların nara attıkları (Sarhoş barı ve kaba ceviz) gözlenir. Karşılama türü oyunlarda yaygın bir şekilde omuz sallama figürü vardır. Erkeklerin omuz sallama figürleri kızlara nazaran daha ağır ve diktir.
Samsun halk oyunları yönünden ülkemizde geçiş bölgesi sayılan illerimiz arasındadır. Cumhuriyetimizin kuruluşundan sonra bölgeye yerleşen balkan göçmenleri Hora - Karşılamaları yöreye getirmiştir. Doğu Karadeniz Bölgesinden şehre gelen göçler nedeni ile horon çeşitleri yaygınlaşmıştır. Ladik ilçesi gibi bazı bölgelerde bulunan alevi vatandaşlarımızın dini dansları sayılan semahlara da Samsun ilinde rastlamak mümkündür. Görüldüğü gibi Türk Halk Danslarının üç değişik karakter yapısında olan danslara Samsun'da ulaşılabilir.
Alaçam, Sarıkız, Tombul gelin, Samsun sallaması oyunları, Bafra, Sarıkız ikileme, Demirağa, Zirto, Kabadayı, Kasap, Samsun horonu, Tombul gelin, Rumeli dik horonu, Köroğlu, Kızlar havası, Çarşamba, Çarşamba çiftetellisi, Çarşamba düz oyun havası, Çarşamba karşılaması, Sağır perde, Anadolu çiftetellisi, Karaçalı, Kasap, Kaba ceviz, Alafranga, Gürcü horonu, Salı pazarı, Üçlü horon, Terme, Üçlü horon, Gürcü horonu, Horon kurma, Ladik, Üç ayak, Makinalı, Tamzara, Hoşbilezik, Temurağa, Sarhoşbarı, Sarıkız, Oduncular, Ağam ben yandım, Yelleme, Ladik horonu, Ladik semahı, Vezir köpr</ACRONYM>ü, Sarıkız, Oduncular.
NELERİ İLE ÜNLÜ:
Tütün Üretimi, Çarşamba ve Bafra Delta Ovaları, Havza ve Ladik Kaplıcaları, Atatürk Anıtı, Bafra Pidesi
İL İSMİ NEREDEN GELİYOR?
Eski adı "Amisos"dur. Samsun ismi bu kelimenin halk arasından değiştirilmişidir
Samsun'la İlgili
Milet kökenli Yunan kolonistler tarafından MÖ 7. yüzyılda kurulan antik Amisos bugünkü Samsun (Rumca Σαμψούντα Sampsoúnta)kentinin atası olmalıdır. Hititler döneimde Kaşka adı verilen bir halkın yurdu olan Samsun ve çevresi MÖ 3. yüzyılda Pontus Krallığının, MS 1. yüzyılda Roma İmparatorluğu’nun, MS 13. yüzyılın başlarında Trabzon RUM İmparatorluğunun sonra sırasıyla Moğolların, Pervaneoğulları’nın, 14. yüzyılda Eretna Beyliği ve Kadı Burhanettin Devleti’nin egemenliklerinin ardından, 1428 yılında Osmanlı İmparatorluğu topraklarına eklenmiş 1869’da geçirdiği büyük bir yangının ardından yeniden inşa edilmiştir.Amisos amazonlar tarafından kurulmuştur. Yunan kolonisi ise Amisos yakınlarında İsamisos "yani Amisosun yanı" olarak kurulmuştur şu anda amisos diye bilinen bölgede Tekkeköy, İsamisos olarak bilinen bölgede ise Kara Samsun bulunmaktadır. İsamsisos kelimesi zamanla İsamison - Samison - Samisun ve de en son Samsun olarak günümüzde kullanılan halini almıştır. Bu konuda halen Tekkeköy'de Amazon Festivali düzenlenmektedir.
Milli Mücadele Döneminde Samsun
1. Dünya Savaşı’nın ardından Rumlar’ın yoğun yaşadığı Bafra bölgesinde kanlı çatışmalar yaşanmış, Mondros Mütarekesi’nin ardından (30 Ekim 1918) İngilizler kente askeri birlik çıkarmışlarlardır. İtilaf Devletleri’nin Anadolu’nun doğu ve kuzeyindeki karışıklıkların sürmesi durumunda bu yörelerin işgal edileceğini bildirmeleri üzerine, 9. Ordu müfettişliğine atanan Mustafa Kemal sorunu çözmek amacıyla 19 Mayıs 1919’da Samsun’a gönderilmiştir. Anadolu'yu düşman işgalinden kurtarmak ve bağımsız bir Cumhuriyet kurma arzusunda olan Gazi Mustafa Kemal Paşa'nın Samsun'a ayak bastığı 19 Mayıs1919 günü Kurtuluş Savaşı'nın başlangıç tarihi olarak kabul edilmekte ve gençlik bayramı olarak coşkulu törenlerle kutlanmaktadır.
Turistik yerler
Arkeoloji müzesi, Atatürk müzesi ve Ulu Camii gezip görülebilecek yerler arasındadır. Ayrıca sahili doğu park ve batıpark olarak ikiye ayrılmıştır. Sosyal alanlar mevcuttur. Özellikle de Atakum sahili yeniden yapılandığı için mutlaka gezilmesi gereken bir yerdir.hayvanat bahçesi bandırma vapuru amisos tepesi
Coğrafya
İl toprakları Karadeniz sahili ile kıyıya koşut uzanan dağlar arasında kalmış olup, dağlık alan Ünye-Çarşamba arasında doğu-batı Samsun-Bafra arasında da doğu-güneydoğu ve batı-kuzeybatı doğrultusundadır. İl topraklarının %44.9'u dağlık, %37,2 'si platolar, %17,9'unu ise ovalar oluşturmaktadır.
Akarsular
Kızılırmak, Yeşilırmak, Mert Irmağı, Terme Çayı, Kürtün Çayı, Tersakan Çayı.
Nüfus
1.209.589 olan samsun il nüfusunun 635,254'ünü şehir nüfusunu oluştururken, 573,883'ünü ise kırsal nüfus oluşturmaktadır.2000 yılı genel nüfus sayımı sonuçlarına göre Samsun merkez ilçe nüfusu 437,189 olup,şehir nüfusu ise 363,180'dır.Bu nüfusu ile Karadeniz bölgesindeki şehirlerin herhangi birinden daha fazla bir nüfusa sahiptir.
Toplum ve kültür
Toplum açısından Karadeniz'in metropolü sayılabilecek olan Samsun Şehir Merkezi, 20.YY başlarına kadar ciddi bir gayr-i müslim nüfusu barındırmakta idi. Günümüzde Şehir Merkezi nüfusunun büyük kısmını Doğu Karadeniz'den ve şehrin kendi ilçelerinden aldığı göç oluşturmaktadır. Şehir insanları açısından geniş bir yelpazeye sahip olup, en tutucusundan en entellektüeline kadar insanlara rastlamanız mümkündür.
Son 2-3 yıla kadar denize küsmüş bir sahil kenti görünümünde olan Samsun; yapılan sahil yolu, Doğu Park, tamamlanmakta olan Batı Park gibi projelerle denizle barışık hale gelmiş ve eşine az rastlanır tesislere kavuşmuştur.
Son dönemlerde yerel belediyelerin katkıları ile kültürel faaliyetlerde gözle görülür ilerlemeler kaydedilmiştir. Ulusal bazda yayınlanan Samsun merkezli edebiyat dergisi "Yolcu" buna en güzel örnektir. Bunun yanında İstanbul merkezli ulusal bazda yayın yapan bir çok edebiyat dergisine de içerik
Kar©glan Başağaçlı Raşit Tunca
