Badem ve Bademin Faydaları Nelerdir?
Badem (Prunus dulcis), gülgiller (Rosaceae) familyasının Prunoideae alt familyasından meyvesi yenebilen küçük bir ağaç türüdür. Badem bu ağacın meyvesidir.[kaynak belirtilmeli] Şeftali ile birlikte Prunus'un alt cinsi Amygdalusun içinde yer alır.
Prunus cinsinin diğer üyelerinin (örneğin erik ve kiraz) aksine meyve tatlı, etli dış çevreye sahip değildir. Bunun yerine derimsi bir örtü ile kaplıdır ve bunun içinde, sert bir kabuk ile kaplı, yenilebilir çekirdek kısmı bulunur. Bu kısım kuru yemiş olarak tüketilir.
Morfolojik özellikleri
Ağaç güneybatı Asya'ya özgüdür. Kültüre alınmış formu İngiliz adalarına kadar kuzeyde yetiştirilebilir. Küçük bir ağaçtır, 4–9 m uzunluğuna ulaşır. Mızraksı yapraklar yaklaşık 6–12 cm uzunluğunda olup kenarı dişlidir. Çiçekler genelde beyaz veya açık pembe, 5 taç yapraklı ve 3–5 cm çapındadır. Yapraklardan önce erken ilkbaharda açar.
Köken ve tarih
Bademin yabani formu Akdeniz bölgesi'nde Suriye, Lübnan, İsrail ve Ürdün'de yetişir. Bademler tarımsal olarak ilk kez burada yetiştirilmiş olmalıdır. Yetiştirilme ve kültüre alınmasından önce, yabani bademler yiyecek olarak toplanır ve büyük ihtimalle toksisitelerini kavurma benzeri yollarla arındırılırlardı. Kültürü alınmış bademler Yakın Doğu'da Erken Tunç Çağı'nda (ya da kısa bir süre daha öncesinde) ortaya çıkmıştırlar. Arkeolojik açıdan badem, Tutankhamon'un kabrinde (yaklaşık M.Ö 1325) bulunan meyvelerdendir.
Ekolojik istekleri ve üretim
Global badem üretimi yaklaşık 1,5 milyon tondur. Yunanistan, Çin, İran, İtalya, Fas, Portekiz, İspanya, Suriye, Türkiye ve ABD ana üreticilerindendir.
Sıcak, ılık iklim ister, kurağa çok dayanır. Nemli havadan, soğuk rüzgardan hoşlanmaz. İlkbaharda erken çiçek açtığı için, geç gelen kırağılarda çiçekleri donar, meyve yapamaz.
Badem daha çok aşıyla yetiştirilir. Bazı çeşitleri tohumla da ürer. Fidanlar 3-4 yaşında meyveye yatar. 40-50 yıl ömrü vardır. Olgunlaşan meyvelerin dış kabuğu kurur ve açılır. Kendiliğnden yere düşenler toplanır.
Badem çeşitleri
Diş bademi: Yarı yumuşak kabukludur. Meyvesi iri; kabuğu delikli, kalınca yumuşak ve sarıdır. Dişle kolay kırılır. İçi yassı, geniş ve tatlıdır. Eylül'de olgunlaşır.
Taş bademi: Meyvesi orta iri, kabuğu sarı ve serttir. Zor kırılır. İçi dolgun, tatlı ve dayanıklıdır. Ekimde olgunlaşır.
Nurlu bademi: İlk olarak 80'li yıllardan sonra badem üretimiyle Datça yarımadasının uç bölgelerinde bulunmuştur. Kabuğu sert, meyvesi bilinen örneklerden daha iri ve tatlıdır. Ağustosta diğer cinslerine göre 15 gün geç olgunlaşır.
Gababağ: Nurlu bademinden daha küçüktür ve görüntüsü şeftali çekirdeğini andırmaktadır. Ağustosta olgunlaşır.
Acıpayam: Meyvesi daha küçük ve şeftali çekirdeği gibi acıdır. Genellikle badem yağı üretiminde kullanılır. Ağustosta olgunlaşır.
Badem
Çift çıkan bademler
Şeytan payamı: Çok küçük olması ve meyvesi çıkarılırken kabuğunu kıran kişiyi çok uğraştırması sebebiyle bu ismi almıştır. Fındık büyüklüğündedir ve tatlıdır. Ağustosta olgunlaşır.
Kullanımı
Çağlası, meyve içi çerez olarak yenir; şekerlere, pastalara konur. Ayrıca ikisi arasında taze iç badem olarak da tüketilmektedir. Yağı sanayide kullanılır. Bademin bileşiminde %54 yağ, %16,9 nişasta vardır. Madensel tuz ve vitamince zengindir.
Bademin Besin Değeri Nedir?
Badem ağacının yenilenebilir tohumlarından üretilen badem, süt, yağ, un ve macun olarak tüketilebilir. Badem ezmesi de popüler olarak bilinen ve sevilen bir besindir. 28 gr yani bir porsiyon badem şu besin değerlerini içerir:
Lif: 3.5 gr
Protein: 6 gr
Yağ: 14 gr
E Vitamini: Önerilen günlük alım miktarının (RDI) %37'si
Manganez: RDI'ın %32'si
Magnezyum: RDI'nin %20'si
Ayrıca bakır, B2 vitamini (riboflavin) ve fosfor içermektedir.
Mineralleri vücutta tutan, emilimlerini engelleyen bir madde olan fitik asit, bademde yüksek oranda bulunur. Fitik asit, antioksidan olarak bilinirken, bademde bulunan demir, çinko ve kalsiyum miktarını da azaltmaktadır.
Bademin Faydaları Nelerdir?
Badem, vitamin ve mineral bakımından yüksek, yeterli miktarda lif, magnezyum, kalsiyum, fosfor ve E vitamini açısından zengindir. Badem, kemik sağlığını destekler, kan şekerinin aniden yükselmesini engeller, kan basıncını ve kolesterol seviyelerini düşürür.
LDL (kötü) kolesterol seviyelerini düşürür
Kemik ve dış yapısını güçlendirir
Kan şekerini kontrol etmeye yardımcıdır
Kan basıncını düşürür
Kalp hastalığı riskini azaltır
Ciltte ince çizgiler ve kırışıklıklar oluşma riskini azaltır
Kolon kanserine yakalanma riskini azaltan lif açısından zengindir
Tokluk hissi verdiği için kilo vermeye yardımcıdır
Badem Tüketmek Neye İyi Gelir?
Badem kolesterolü düşürür
Badem yemek kırmızı kan hücrelerinde yer alan E vitamini seviyesini artırarak kolesterol riskini azaltmaktadır. E vitamini ve antioksidanlar aynı zamanda vücutta oksidatif hasarı önlemeye yardımcı olmaktadır. Badem, kalp sağlığına fayda sağlayan lipid ve yağ seviyelerini iyileştirmede etkilidir.
Badem kan şekeri kontrolüne yardımcı olabilir
Karbonhidrat bakımından düşük olan badem, sağlıklı yağ, protein ve lif bakımından zengindir. Bu yüzden badem, diyabetli hastalar için sağlıklı bir seçimdir. Diyabetli kişilerin vücudunda magnezyum eksikliği görülebilir. Badem de yüksek miktarda magnezyum içerdiğinden bu eksikliğin giderilmesinde ve kan şekeri düzeylerini düşürmede etkilidir.
Badem kilo vermeye yardımcı olur
Badem, içeriğindeki protein ve lif sayesinde iştahı azaltarak, uzun süre tok hissetmeye yardımcı olur. Bu da günlük olarak alınan kalori miktarını azaltmada etkilidir. Badem iştahı keserek, kiloyu dengelemeyi sağlar.
Badem Tüketmenin Riskleri Nelerdir?
Fıstığa karşı alerjisi olan kişilerin bademe de alerjisi olabilmektedir. Badem yedikten sonra kurdeşen, şişlik ve nefes almada zorluk görülüyorsa hemen uzman doktora başvurmak gerekebilir. Bu durum anafilaksi olarak bilinen durumu geliştirerek yaşamı tehdit etmektedir. Badem tüketmeden önce mutlaka alerjiniz olup olmadığını kontrol ettiriniz.
Çok fazla badem tüketilirse ne olur?
Bademi ölçülü tüketmek önemlidir. Fazla tüketmek sağlık sorunlarını da beraberinde getirebilir. Badem tüketmek, kilo almaya, sindirim problemlerinin ortaya çıkmasına, böbrek taşı oluşmasına yola açarak fındık alerjisini ortaya çıkarabilir.
Faydası
Tatlı badem tohumlarında az miktarda protein, demir ve kalsiyumla birlikte yüksek oranda yağ bulunur. Badem yağı cilde ve saçlara iyi gelir. Antioksidan ve e vitamini yönünden oldukça zengin olan badem bu özelliği ile yaşlılık etkilerinden ve pek çok hastalıktan koruyucudur. Özellikle de çocuklar için sağlık deposudur. Acı badem ağız yoluyla alındığında göğüs yumuşatıcı, öksürük kesici etkisi olmakla birlikte yüksek dozda alındığında zehirlenme etkisine sebep olacağı için çok dikkatli olunmalıdır.
Vitamin mineral için iyi bir kaynaktır: Yeterli miktarda karbonhidrat, doymamış yağ, lif, fosfor, kalsiyum, demir, potasyum, magnezyum, çinko, A, B, C ve E vitamini bulunur. Yarım çay bardağı badem günlük manganez ihtiyacının yüzde 45'ini, bakır ihtiyacının yüzde 20'sini karşılar.
Hastalıklardan korur: Yapılan çalışmalar gösteriyor ki badem tüketimi koroner kalp hastalıkları riskini azaltmaktadır. Badem, LDL (kötü huylu) kolesterolü düşürücü etkiye sahiptir. Diyabet ve kardiyovasküler hastalıklar için çifte koruma sağlar. Araştırmalar, düzenli badem tüketenlerin total kolesterolde yüzde 4-12 oranında düşme olduğunu göstermiştir. Yarım çay bardağı badem 18 gram yağ içerir. Bunun 11 gramı kalp için faydalı olan doymamış yağlardan oluşmaktadır.
Bağışıklık sistemini güçlendirir: Badem iyi bir antioksidan olan, immün sistemi destekleyen E vitaminin ve manganezin iyi bir kaynağıdır. Badem ayrıca magnezyum, bakır, riboflavin (B2) ve fosforun da iyi kaynaklarındandır.
Kilo vermeye yardımcıdır: İçeriğinde bulunan yağlar kilo vermeyi kolaylaştırır ve tok tutar, ara öğünlerde 10-15 adet badem tüketilebilir. İspanya'da yapılan, Obesity dergisinde yayımlanan, 28 ay süren ve 8865 yetişkin erkek ve kadın üzerinde uygulanan bir çalışmada, haftada en az iki kez badem tüketen kişiler hiç tüketmeyenlere göre yüzde 31 daha fazla kilo kaybetmiştir.
Safra taşlarının oluşumunu önler: Nurses Health Study'de 20 yıl boyunca yaklaşık 80 bin kadının diyetleriyle ilgili toplanan verilerde, haftada 28 gram badem, fıstık veya fıstık ezmesi tüketmenin, safra taşlarının oluşma riskini yüzde 25 oranında azalttığı saptanmıştır.
Badem, sağlığa birçok fayda sunan değerli bir gıda kaynağıdır. İçerdiği sağlıklı yağlar, lif, protein ve antioksidanlar sayesinde kalp sağlığını destekler, kötü kolesterolü düşürebilir ve kalp hastalığı riskini azaltabilir. Aynı zamanda tokluk hissi sağlayarak kilo kontrolüne yardımcı olabilir. Bademler cilt sağlığını iyileştirebilir, saç dökülmesini azaltabilir ve diyabet riskini azaltabilir. Bu nedenle, bademlerin düzenli olarak tüketilmesi sağlığa pek çok olumlu katkı sağlayabilir. Bademin faydaları temel olarak alttaki şekilde sıralanabilir:
Kalp Sağlığına Katkıda Bulunur: Bademler doymamış yağlar, lif ve antioksidanlar açısından zengindir. Bu bileşenler kötü kolesterolü düşürebilir ve kalp hastalığı riskini azaltabilir.
Kilo Kontrolüne Yardımcı Olur: Bademler, tokluk hissi sağlama konusunda etkilidir. Yüksek lif ve sağlıklı yağ içeriği sayesinde atıştırmalar arasındaki açlığı azaltabilir.
Cilt Sağlığını İyileştirir: E vitamini, antioksidanlar ve sağlıklı yağlar içeren bademler, cilt hücrelerini korur, nemlendirir ve yaşlanma belirtilerini azaltabilir.
Saç Sağlığını Destekler: Bademler saç sağlığına katkıda bulunan çinko ve biyotin içerir. Saç dökülmesini azaltabilir ve saçların daha parlak ve güçlü olmasına yardımcı olabilir.
Diyabet Riskini Azaltır: Bademler kan şekerini dengelemeye yardımcı olabilir. Karbonhidrat emilimini yavaşlatır ve insülin hassasiyetini artırabilir.
Badem Nasıl Tüketilmeli?
Bademi tüketmek için birçok farklı yol vardır. En basit ve sağlıklı seçeneklerden biri, çiğ bademleri kabuklarıyla birlikte doğrudan yemektir. Ayrıca, salatalarda, yoğurtla karıştırılarak veya farklı yemek tariflerinde kullanabilirsiniz. Badem sütü, badem unu veya badem ezmesi gibi badem bazlı ürünler de farklı tüketim seçenekleridir. Tüketim seçeneklerinden bazıları şu şekildedir:
Çiğ Badem: Bademi doğal haliyle yemek en sağlıklı seçenektir. Tuz veya şeker eklenmemiş çiğ bademler ideal bir atıştırmalıktır.
Badem Sütü: Badem sütü, süt alternatifi olarak kullanılabilir. Kahve, tahıl gevreği veya smoothie içinde tercih edilebilir.
Badem Unu: Badem unu, un yerine alternatif olarak kullanılabilir. Gluten hassasiyeti olanlar için ideal bir seçenektir.
Badem Ezmesi: Badem ezmesi ekmek üzerine sürülebilir veya smoothielerde kullanılabilir. Ekstra katkı maddelerini ve şekerleri içermeyen doğal badem ezmesi tercih edilmelidir.
Yemeklere Eklenmesi: Bademler, salataların üstüne serpilip yemeklere lezzet katmak için kullanılabilir.
Günde Kaç Tane Badem Yemeliyiz?
Günlük badem tüketimi kişinin yaşına, cinsiyetine ve yaşam tarzına bağlı olarak değişebilir. Genel olarak, uzmanlar günlük olarak ortalama 30 gram (yaklaşık 23 adet) badem tüketiminin sağlıklı bir seçenek olduğunu önerirler. Bademler, sağlıklı yağlar, lif, protein ve vitaminler açısından zengin olduğundan, dengeli bir diyetin bir parçası olarak düzenli olarak tüketilmesi faydalı olabilir.
Çiğ Badem Neye İyi Gelir?
Çiğ badem, bir dizi sağlık yararı sunar. İçerdiği yüksek lif, sindirim sağlığını desteklerken, sağlıklı yağlar ve protein açısından zengin olması uzun süre tok hissetmenizi sağlar. Ayrıca, çiğ badem içindeki E vitamini ve antioksidanlar, hücresel hasarı azaltabilir ve kalp sağlığını iyileştirebilir. Aynı zamanda cilt sağlığını destekler ve kilo kontrolüne yardımcı olabilir.
Acı Badem Faydaları Nelerdir?
Acı badem, tipik olarak tatlı bademden farklı özelliklere sahip olsa da bazı faydalar sunabilir. Acı bademler, B17 vitamini veya amigdalin içerebilir ve bu madde kanserle mücadelede kullanıldığı iddia edilmiştir. Ancak, bu iddia bilimsel olarak doğrulanmamıştır ve amigdalin içeren acı bademler tüketilirken dikkat edilmesi gereken potansiyel zehirli maddeler içerebilirler. Bu nedenle, acı bademlerin tüketimi konusunda dikkatli olunmalı ve uzman tavsiyesi alınmalıdır. Ayrıca, tatlı bademlerin sağlık yararları konusunda daha fazla bilimsel destek bulunmaktadır ve genellikle daha güvenli bir seçenek olarak tercih edilirler.
Bademin Beyne Faydaları Nelerdir?
Badem, içerdiği E vitamini, folik asit ve omega-3 yağ asitleri sayesinde beyin sağlığı için faydalıdır. Bu besin maddeleri, hafıza fonksiyonunu destekleyebilir ve bilişsel gerilemeyi yavaşlatabilir. Ayrıca, bademler içerdikleri antioksidanlar ile beyin hücrelerini koruyabilir ve yaşlanma sürecine bağlı beyin hastalıklarının riskini azaltabilir.
Çiğ Bademin Faydaları Nelerdir?
Çiğ bademlerin sağlık açısından birçok faydası bulunur. İçerdikleri sağlıklı yağlar, kolesterol seviyelerini düzeltebilir ve kalp hastalığı riskini azaltabilir. Ayrıca, lif içeriği sindirim sistemini destekler ve kan şekerini dengelemeye yardımcı olabilir. İçerdikleri E vitamini ve antioksidanlar ise cilt sağlığını iyileştirebilir ve yaşlanma etkilerini azaltabilir.
Badem Tok Tutar mı?
Evet, bademler tokluk hissi sağlama konusunda oldukça etkilidir. Bademler yüksek lif ve sağlıklı yağ içeriği ile midenin daha uzun süre dolu hissetmesini sağlar. Bu, aşırı yeme eğilimini azaltabilir ve kilo kontrolüne yardımcı olabilir. Ancak, porsiyon kontrolüne dikkat etmek önemlidir çünkü bademler enerji yoğun bir gıdadır.
Bademin İçerisinde Hangi Vitaminler Bulunur?
Bademler A vitamini, B vitamini (özellikle B2 ve B3), E vitamini, folik asit ve mineraller (magnezyum, fosfor, çinko) gibi bir dizi önemli besin maddesini içerir. Bu vitaminler ve mineraller, vücut için gerekli olan birçok işlevi destekler, özellikle kemik sağlığı, enerji üretimi ve cilt bakımı açısından önemlidir.
Bademin Besin Değeri
100 gram çiğ badem yaklaşık olarak 576 kalori, 21 gram protein, 49 gram yağ (çoğunluğu sağlıklı yağlar), 12 gram karbonhidrat ve 7 gram lif içerir. Ayrıca, bademler E vitamini, magnezyum, fosfor, ve kalsiyum gibi önemli vitamin ve mineralleri de içerir. Bu nedenle bademler, dengeli bir diyetin önemli bir parçası olabilir ve birçok besin maddesini sağlayabilir.
Bademin Faydaları Hakkında Sık Sorulan Sorular
Badem Kilo Vermemi Destekler Mi?
Badem, sağlıklı yağlar, lif ve protein bakımından zengin bir atıştırmalıktır. Bu özellikler, tokluk hissini artırabilir ve atıştırmalar arasındaki açlığı önleyebilir, bu da kilo kontrolüne yardımcı olabilir. Ancak, porsiyon kontrolü önemlidir, çünkü bademler yüksek kalori içerebilir.
Badem Kalp Sağlığına Nasıl Katkıda Bulunur?
Bademler, doymamış yağlar ve antioksidanlar bakımından zengin olduğu için kalp sağlığına katkıda bulunabilir. Bu bileşenler, kötü kolesterolü düşürebilir ve kalp hastalığı riskini azaltabilir. Düzenli olarak badem tüketmek, kalp sağlığını destekleyebilir.
Çiğ Badem Mi Yoksa Kavrulmuş Badem Mi Daha Sağlıklıdır?
Çiğ bademler, vitamin ve mineral kaybı olmadan taze haliyle tüketildiğinden genellikle daha sağlıklı kabul edilir. Ancak kavrulmuş bademler lezzet açısından tercih edilebilir ve besin değeri açısından çok farklı değildir. Önemli olan eklenen tuz veya şeker miktarına dikkat etmektir.
Badem Cilt Sağlığına Nasıl Fayda Sağlar?
Bademler E vitamini, antioksidanlar ve sağlıklı yağlar içerir. Bu bileşenler, cilt hücrelerini korur, nemlendirir ve yaşlanma belirtilerini azaltabilir. Badem yağı ayrıca cilde doğrudan uygulandığında cilt sağlığını iyileştirmeye yardımcı olabilir.
Badem Alerjisi Yaygın Bir Sorun Mudur?
Badem alerjisi yaygın bir gıda alerjisi türüdür. Bazı insanlar bademlere karşı alerjik tepkiler gösterebilir, bu nedenle bademlerle dikkatli olunması önemlidir. Alerji belirtileri cilt döküntüsünden mide rahatsızlıklarına kadar değişebilir ve ciddi durumlarda hayatı tehdit edebilir. Bademler veya badem içeren ürünler tüketmeden önce alerji durumu kontrol edilmelidir.
Badem ve Agacinin Zararlıları
Badem iç kurdu (Eurytoma amygdali)
Badem göz kurdu (Anthonomus amygdali)
Dut kabuklu biti (Pseudaulacaspis pentagona)
Şeftali virgül kabuklu biti (Mercetaspis halli)
Küçük tomurcuk güvesi (Recurvaria nanella)
Harnup güvesi (Ectomyelois ceratoniae)
Şeftali güvesi (Anarsia lineatella)
Yüzük kelebeği (Malacosoma neustria)
Badem yazıcı böceği (Scolytus amygdali)
Kaynaklar
Wikipedia
memorial
livhospital
Resim Kaynak
Microsoft AI
Kar©glan Başağaçlı Raşit Tunca
