Probiyotik Nedir? Faydaları Nelerdir?
Probiyotik Nedir?
İnsan vücudunda trilyonlarca mikroorganizma bulunur. Bu mikroorganizmaların büyük çoğunluğu bağırsak içerisinde yaşar. Bağırsakta mikroorganizmaların denge içerisinde barınması ise insan sağlığı için büyük öneme sahiptir. Çünkü bağırsakların sağlıklı olması kişinin bağışıklığını, ruh halini, fiziksel hayatını doğrudan etkiler. Probiyotikler de bu dengeyi sağlamaya yardımcı olan yararlı bakterileri ve mayaları ifade etmek için kullanılan bir terimdir. Fakat probiyotiklerin büyük çoğunluğu bakterilerden meydana gelir.
Probiyotikler Ne İşe Yarar?
İnsan bağırsağı iyi ve kötü mikroorganizmaları bir arada barındırır. Bu bakteri popülasyonu bağırsak mikrobiyotası adını alır. Mikrobiyota çeşitliliği ne kadar fazla ve dengeli olursa kişinin sağlığını o derece etkiler. Probiyotikler ise bulundukları organlara yani mikrobiyotaya canlı şekilde ulaştıklarında görevlerini yerine getirebilirler. Bunun için probiyotiklerin mideden sağ çıkabilmesi gereklidir. Ulaştıkları mikroorganizma topluluğu içerisinde an itibariyle görevleri başlar. Görevleri ise vücut için zararlı olan diğer mikroorganizmalar ile savaşmaktır. Bu sırada probiyotikler aynı zamanda zararlı mikroorganizmaların büyümesini engelleyen asitler de üretirler.
Probiyotikler Nelerdir?
İnsan vücudunda yaşayan faydalı bakteri ve mayalardan oluşan probiyotikler insan mikrobiyomunun da büyük bir parçasıdır. Fakat insan mikrobiyomu kişiden kişiye değişebilen bir popülasyondur. Bu popülasyon kişinin çevresel ve genetik pek çok faktöründen kaynaklı değişiklik gösterebilir. Fakat ne derece değişirse değişsin probiyotikler vücut içerisinde belirli mikroorganizma cinslerini içerir. Bu mikroorganizmalardan bakteri olanlar Lactobacillus, Streptococcus, Bifidobacterium ve Enterococcus türleridir. Maya olarak ise en çok bulunan probiyotik mikroorganizma ise Saccharomyces boulardii’dir. Probiyotik mikroorganizmaların sağlığa faydalı etkilerine dair pek çok uygulama örneği vardır. Bazı türle ishal sorunu için düzenleyici görev yaparken, bazı türler ise konstipasyon kabızlık probleminin giderilmesinde etkili olabilir. Bu türlerin çeşitliliği kişinin sağlığında öneme sahip olur. Her tür başka bir yarar sağladığı için beslenme sırasında probiyotiklerin birden fazla kaynaktan sağlanması önem taşır.
Probiyotikler Hangi Organlarda Yer Alır?
Probiyotik mikroorganizmalar çoğunlukla bağırsaklarda bulunsa vücut içerisinde barındıkları ve fayda sağladıkları başka ortamlar da vardır. Bunlar:
Bağırsak
Ağız
Vajina
İdrar yolu
Deri
Akciğerler
Probiyotik İçeren Besinler
Probiyotikler vücuda yiyecekler, içecekler ve takviyeler yoluyla alınabilirler. Gün içerisinde çoğu insan normal beslenme düzeni ile probiyotik içeren besinleri vücutlarına alırlar. Bu besinler gün içerisinde sıklıkla tüketilen yoğurt ve turşu olarak öne çıkar. Fakat probiyotik besinler sadece bunlarla sınırlı değildir. Fermantasyon işlemi gören pek çok gıda da probiyotikler açısından zengindir. Çünkü fermantasyon işlemi sırasında faydalı bakterilerin sayısı artar. Fakat bazı besinlere dışarıdan probiyotik eklenmesi ile fonksiyonel bir hal alması sağlanabilir. Beslenme yoluyla vücuda probiyotik mikroorganizmaları almak için tüketilebilecek besinler şunlardır:
Yoğurt: Sütün mayalanması ile elde edilen yoğurt insanlar tarafından en sık tüketilen probiyotik besindir. Özellikle bağırsak sağlığı için pek çok fayda sağlayan türde probiyotiği yoğurt içerisinde barındırır. Özellikle probiyotik organizmaların dışarıdan eklenmesi ile elde edilen yoğurtlar da vücuda probiyotik almak için iyi bir kaynaktır.
Lahana Turşusu: Ev yapımı lahana turşuları da oluşum sırasında probiyotikler açısından zengin bir hal alır. Aynı zamanda Kore yemeği olarak bilinen Kimchi besini de probiyotikler açısından çok zengin bir besin olarak öne çıkar.
Boza: Fermente pek çok besin ile yapılan bir geleneksel bir içecek olan boza probiyotiklerden zengindir. Aynı zamanda sadece probiyotikten değil antioksidanlardan da zengindir
Kefir: Yoğurt gibi iyi bilinen probiyotik kaynaklarından biri de kefirdir. Kefirin probiyotik açısından bu kadar ön plana çıkmasının nedeni mayalandıktan sonra sadece probiyotik bakterileri değil aynı zamanda probiyotik mayaları da içerisinde barındırmasıdır.
Ekşi Mayalı Ekmek: Pek çok kişi tarafından probiyotik mikroorganizma içerdiği bilinmeyen besinlerden biri de ekşi mayalı ekmektir. Ekşi mayalı ekmek özellikle sindirim sistemi için yarar sağlayabilen çeşitli probiyotikleri bünyesinde barındırır.
Tarhana: Özellikle kış aylarında sıklıkla sofrada yer alan tarhana da geleneksel bir probiyotik üründür.
Diğer probiyotik besinler ise şu şekilde sıralanabilir:
Keçi sütü
Boza
Şalgam
Soya ürünleri
Sirke
Parmesan
Turşu
Yoğurt
Kefir
Probiyotik Faydaları Nelerdir?
Probiyotiklerin faydaları bulundukları yerdeki dengeyi oluşturmaya çalışmalarından kaynaklanır. Yapılan pek çok araştırma probiyotiklerin insan vücuduna pek çok faydası olduğunu gösterir. Bu faydalar bakterilerin suşuna göre değişiklik göstermekle birlikte çoğunlukla bağırsak üzerine etkilidir. “Probiyotik ne işe yarar?” diye sorulacak olursa, vücuda fayda sağlayabileceği durumlar şu şekilde sıralanabilir;
İshal, gaz ve kabızlık
İdrar yolu enfeksiyonu
Mayaların neden olduğu enfeksiyonlar
Laktoz intoleransı
Egzama
Sepsis
IBS
Sindirim
Probiyotiklerin en çok yarar sağladığı alan bağırsak sağlığıdır. Bağırsaklar içerisinde çok fazla faydalı ve zararlı mikroorganizmayı barındırarak kendisine özgü bir flora oluştururlar. Bu flora içerisindeki faydalı mikroorganizmalar ne kadar çeşitli olursa o kadar çok sağlık için yararlıdır. Fakat bunun için öncelikle tüketilen besindeki yararlı bakterilerin bağırsağa kadar canlı ulaşması gerekir. Probiyotikler canlı şekilde bağırsağa ulaştıklarında şu faydaları sağlayabilirler;
Antibiyotiğe bağlı ishalin iyileştirilmesi
Gaz şikayetinin giderilmesi
Kabızlık ve ishal bulgularının iyileşmesi
IBS (irritabl bağırsak sendromu) semptomlarının düzelmesi
Kilo Kaybı
Probiyotikler üzerine yapılan bazı araştırmalar bağırsaklarda bulunan probiyotiklerin obezite ile arasında bir ilişki olduğunu öne sürer. Bazı probiyotik suşlarının özellikle de Lactobacillus gasseri karın yağlarında azalmaya yardımcı olduğuna dair çalışmalar mevcuttur.
Ruh Sağlığı
İkinci beyin olarak da adlandırılan bağırsak sağlıklı olmadığında kişilerde çeşitli ruhsal sorunlar meydana gelebilir. Bu nedenle bağırsak sağlığının korunması için mikrobiyota dengesinin iyi olması gerekir. Bağırsaklarda çeşitli mikroorganizmaların bulunması da bu nedenle ruh sağlığı için faydalı olabilir.
Bağışıklık
Bağırsak bakterileri bağışıklık sistemi ile etkileşime girerek onu düzenlemeye yardımcı olurlar. Aynı zamanda zararlı mikroorganizmaların dışarı atılmasına da yardımcı olarak bağışıklık için pek çok görevde bulunurlar. Bu nedenle normal doğum sırasında annenin vajinal bakterileri ile bebeğin etkileşime girmesi bile gelecek hayatta kişinin bağışıklığını etkiler.
Kadın Sağlığı
Probiyotik mikroorganizmaların bulunduğu yerlerden biri de vajinadır. Vajinanın kendi özgü bir mikrobiyomu vardır ve bu mikrobiyom içerisinde denge bozulduğunda enfeksiyon gibi sorunlar oluşabilir. Bazı Lactobacillus suşları ise vajinal mikrobiyomun dengesinin korunmasına yardımcı olarak bu tarz rahatsızlıkların önlenmesine yardımcı olur. Aynı zamanda regl döneminde, hamilelikte ve menopoz döneminde kadınların hormonal değişikliklerden kaynaklanan sindirim sistemi sorunlarının da giderilmesine yardımcı olur.
Ne Zaman Probiyotik Takviyesi Kullanılmalı?
Kişinin bağırsaklarında bulunan mikroorganizma sayıları antibiyotik kullanımı, strese maruz kalma veya kötü beslenme gibi nedenlerle olumsuz etkilenebilir. Bu durumda bağırsak dengesi bozulur ve kişi hastalıklara açık hale gelebilir. Bu tarz durumlarda bir probiyotik takviyesi kullanmak doktor tarafından önerilebilir. Fakat kontrolsüz probiyotik kullanımından da kaçınmak gereklidir.
İnsan sağlığı için pek çok öneme sahip olan probiyotikler besinler ile alınmaya çalışılmalıdır. Birden fazla fermente ürünün tüketilmesi ise sağlanan çeşitlilik bu yararların oluşmasını sağlar. Eğer kişi bir takviye alması gerektiğini düşünüyorsa mutlaka bir sağlık kurumuna başvurarak gerekli desteği almalıdır.
Probiyotikler Ne İşe Yarar? Faydaları Nelerdir?
Probiyotikler, sağlığa fayda sağlayabilen canlı mikroorganizmalar veya mikrobiyal besin maddeleridir. İşte probiyotiklerin başlıca faydaları:
• Sindirim Sağlığını Destekler: Probiyotikler, bağırsaklarda bulunan yararlı bakterilerin dengesini destekler ve sindirim sistemi sağlığını iyileştirebilir. Özellikle ishal, kabızlık, gaz ve şişkinlik gibi sindirim sorunlarına karşı yardımcı olabilirler.
• Bağışıklık Sistemini Güçlendirir: Bağırsaklar, bağışıklık sisteminin önemli bir bileşenidir. Probiyotikler, bağırsaklardaki sağlıklı mikroorganizmaların çoğalmasına yardımcı olarak bağışıklık sistemi fonksiyonlarını artırabilirler. Bu, hastalıklara ve enfeksiyonlara karşı daha iyi bir savunma mekanizması oluşturabilir.
• İrritabl Bağırsak Sendromu (IBS) Belirtilerini Azaltır: IBS gibi sindirim sorunlarına sahip kişilerde, probiyotikler semptomların şiddetini azaltabilir ve rahatlatıcı etki sağlayabilir.
• Antibiyotik Kullanımının Yan Etkilerini Azaltır: Antibiyotikler, hem kötü hem de iyi bakterileri öldürebilir ve bu da bağırsak rahatsızlıklarına yol açabilir. Probiyotikler, antibiyotik kullanımının neden olduğu bağırsak sorunlarını hafifletmeye yardımcı olabilir.
• Laktoz İntoleransını Hafifletir: Bazı probiyotik türleri, laktoz intoleransı olan kişilerin süt ürünlerini daha iyi tolere etmelerine yardımcı olabilir, çünkü bu probiyotikler süt şekeri olan laktozu parçalayabilirler.
• Vajinal Sağlığı Destekler: Bazı probiyotikler vajinal flora sağlığını destekleyebilir ve vajinal enfeksiyonların riskini azaltabilir.
• İltihapları Azaltır: Bazı çalışmalar, probiyotiklerin iltihaplı bağırsak hastalıkları gibi inflamatuar durumların semptomlarını hafifletebileceğini göstermektedir.
Probiyotik Türleri Nelerdir?
Probiyotikler olarak kullanılan mikroorganizmalar genellikle bakterilerden veya bazı durumlarda mayalardan oluşur. İşte yaygın olarak kullanılan probiyotik türlerinden bazıları:
• Lactobacillus (Laktobasil): Lactobacillus türünden birçok farklı probiyotik bulunmaktadır, örneğin Lactobacillus acidophilus, Lactobacillus casei, ve Lactobacillus rhamnosus gibi. Bu bakteriler, bağırsaklarda yaygın olarak bulunur ve sindirim sağlığını desteklemek için kullanılırlar.
• Bifidobacterium (Bifidobakteri): Bifidobacterium türünden probiyotikler de bağırsak sağlığını desteklemede etkilidir. Örnek olarak Bifidobacterium bifidum, Bifidobacterium longum ve Bifidobacterium lactis verilebilir.
• Saccharomyces boulardii: Saccharomyces boulardii, bir maya türüdür ve bağırsak sağlığını desteklemek için kullanılır. Özellikle ishal gibi sindirim sorunlarının tedavisinde etkilidir.
• Streptococcus thermophilus: Streptococcus thermophilus, genellikle yoğurt ve diğer fermente süt ürünlerinde bulunur ve sindirim sağlığına katkıda bulunabilir.
• Enterococcus faecium: Bu bakteri türü, bağırsak sağlığını desteklemede kullanılır ve özellikle probiyotik takviyelerde bulunabilir.
Probiyotiklerin hangi türlerinin kullanılacağı, kişinin ihtiyaçlarına ve sağlık durumuna bağlı olarak değişebilir. Hangi probiyotik türünün en uygun olduğunu belirlemek için bir sağlık profesyoneli ile danışmak önemlidir.
Probiyotikler Hangi Organlarda Yer Alır?
Probiyotikler genellikle vücudun bazı organlarında ve sistemlerinde bulunurlar, özellikle bağırsak sistemi ve vajina gibi mukozal yüzeylerde. İşte probiyotiklerin yaygın olarak bulunduğu organlar:
• Bağırsaklar: Probiyotikler, bağırsakların ince bağırsak ve kalın bağırsak bölümlerinde bulunurlar. Bu bölgelerdeki sağlıklı bakteriler, sindirim süreçlerine yardımcı olur ve sindirim sağlığını destekler.
• Mide: Mide asidi, birçok mikroorganizmayı öldürebilir, bu nedenle midede probiyotik mikroorganizmalar daha düşük konsantrasyonlarda bulunur. Ancak bazı probiyotikler, mide asidini geçip ince bağırsağa ulaşabilir ve burada faaliyet gösterebilir.
• Vajina: Vajina içinde de bazı probiyotik türleri bulunur. Bu probiyotikler, vajinal flora sağlığını korur ve vajinal enfeksiyonların riskini azaltabilir.
• Cilt: Probiyotikler, cilt yüzeyinde de bulunabilir ve cilt sağlığını destekleyebilirler. Özellikle akne, egzama ve diğer cilt sorunlarına karşı koruyucu etkileri olabilir.
• Ağız: Ağızda da bazı probiyotik bakteriler bulunabilir. Bu bakteriler, ağız sağlığını destekleyebilir ve kötü ağız kokusu gibi sorunları azaltabilir.
Probiyotik İçeren Besinler Hangileridir?
Probiyotik içeren besinler, sağlığa yararlı mikroorganizmaları (genellikle bakteri veya maya türleri) içeren gıdalardır. Bu besinler, bağırsak sağlığını desteklemek, bağışıklık sistemini güçlendirmek ve diğer sağlık faydalarını sağlamak amacıyla tüketilir. İşte probiyotik içeren bazı yaygın besinler:
• Yoğurt: Yoğurt, en yaygın probiyotik kaynaklarından biridir. Yoğurtta bulunan canlı bakteri kültürleri genellikle Lactobacillus bulgaricus ve Streptococcus thermophilus içerir. Ayrıca bazı yoğurtlar, ek olarak probiyotik Lactobacillus acidophilus, Bifidobacterium lactis veya diğer türleri içerebilir.
• Kefir: Kefir, fermente süt ürünleri ailesinin bir parçasıdır ve birçok farklı probiyotik türünü içerebilir. Kefir, yoğurt gibi içilebilir veya smoothielerde kullanılabilir.
• Turşu (Fermente Sebzeler): Turşular, özellikle lahana, salatalık ve havuç gibi sebzelerin fermente edilmesiyle yapılır. Fermente sebzeler, doğal olarak oluşan probiyotik bakteriler içerir. Ekşi lahana turşusu ve salatalık turşusu en bilinen örneklerdir.
• Tempeh: Tempeh, soya fasulyesi fermantasyonu sonucu elde edilen bir besindir. İçerisinde bulunan Rhizopus oligosporus mayası ve diğer mikroorganizmalar probiyotik etkiye sahiptir.
• Misir Ekmegi: Bazı mısır ekmeği türleri, maya ve laktik asit bakterileri ile fermente edilir ve probiyotikler içerebilir.
• Probiyotik Takviyeleri: Ayrıca, probiyotik takviyeleri adı verilen kapsül veya tablet formundaki ürünler de mevcuttur. Bu takviyeler, belirli probiyotik türlerini yoğun bir şekilde içerir ve sindirim sağlığına yönelik faydalar sağlama amacı taşır.
Probiyotik Nasıl Kullanılır?
Probiyotikler, yiyecekler yoluyla alınabileceği gibi, gıda takviyeleri olarak da tüketilebilirler.
Ne Zaman Probiyotik Takviyesi Kullanılmalı?
Probiyotik takviyeleri kullanımı, bireyin sağlık durumuna, ihtiyaçlarına ve yaşam tarzına bağlı olarak değişebilir. Probiyotik takviyesi kullanımı için bazı durumlar ve öneriler şunlar olabilir:
• Sindirim Sorunları: İshal, kabızlık, gaz, şişkinlik veya irritabl bağırsak sendromu (IBS) gibi sindirim sorunları yaşıyorsanız, probiyotik takviyeleri sindirim sağlığınızı iyileştirmek için kullanılabilir. Bu tür sorunlar için probiyotik kullanımı, semptomların hafiflemesine yardımcı olabilir.
• Antibiyotik Kullanımı: Antibiyotikler, bağırsaklardaki iyi bakterileri öldürebilir ve sindirim sorunlarına neden olabilir. Antibiyotik tedavisi sırasında veya sonrasında probiyotik takviyeleri almak, bağırsak florasının dengesini korumaya yardımcı olabilir.
• Bağışıklık Sistemi Zayıflığı: Bağışıklık sistemi zayıf olan kişiler, probiyotik takviyeleri alarak bağışıklık sistemi fonksiyonlarını destekleyebilirler. Bu, enfeksiyonlara karşı daha güçlü bir savunma mekanizması oluşturabilir.
• İltihaplı Bağırsak Hastalıkları: İltihaplı bağırsak hastalıkları (İBH) gibi inflamatuar durumlarla mücadele eden kişiler, probiyotiklerin semptomları hafifletmede yardımcı olabileceği konusunda araştırmalara odaklanmıştır.
• Vajinal Sağlık Sorunları: Tekrarlayan vajinal enfeksiyonlar veya mantar enfeksiyonları yaşayan bazı kadınlar, vajinal probiyotiklerin (vajinal supozituvarlar veya kremler) kullanılmasını düşünebilirler.
• Laktoz İntoleransı: Laktoz intoleransı olan kişiler, laktozun sindirimine yardımcı olan probiyotikler içeren ürünleri tüketebilirler.
Prebiyotik Nedir?
Prebiyotikler, bağırsaklarda bulunan probiyotik bakterilerin büyümesini ve aktivitelerini destekleyen sindirilmeyen besin bileşenleridir. Yani, prebiyotikler vücudun doğal olarak bulunan yararlı bakterilerin beslenmesine katkıda bulunurlar. Bu, bağırsak sağlığını ve sindirim sistemini desteklemenin bir yolu olarak önemlidir.
Prebiyotiklerin ana işlevi, bağırsaklarda bulunan probiyotik bakterilerin yaşamını sürdürebilmeleri ve çoğalmaları için gerekli olan besin kaynağını sağlamaktır. Probiyotikler bağırsak sağlığını desteklediği ve bağışıklık sistemini güçlendirdiği için, prebiyotiklerin tüketimi bu yararlı bakterilerin popülasyonunu artırarak sindirim sistemi sağlığını ve genel sağlığı olumlu etkileyebilir.
Bazı yaygın prebiyotik kaynakları şunlar olabilir:
• İnülin: Soğan, sarımsak, pırasa, kuşkonmaz, muz, ve yulaf gibi gıdalarda doğal olarak bulunur.
• Früktooligosakkaritler (FOS): Soğan, sarımsak, kuşkonmaz, ve muzda bulunur.
• Galaktooligosakkaritler (GOS): Süt ürünlerinde ve bezelye, fasulye, mercimek gibi baklagillerde bulunur.
• Laktuloz: Birçok laksatif üründe bulunur ve kabızlık tedavisinde kullanılır.
Probiyotik ve Prebiyotik Aynı Mı? Farkları Nelerdir?
Hayır, probiyotik ve prebiyotik farklı şeylerdir, ancak bağırsak sağlığını olumlu yönde etkileyen iki besin bileşenidir. İşte probiyotik ve prebiyotiklerin ne oldukları ve farkları:
Probiyotik
• Probiyotikler, canlı mikroorganizmaların (genellikle bakteriler veya mayalar) tüketildiğinde insan sağlığına fayda sağlayabilecek şekilde kullanıldığı besin veya takviyelerdir.
• Probiyotikler, bağırsaklarda bulunan yararlı bakterilerin popülasyonunu artırabilir ve sindirim sistemi sağlığını iyileştirmeye yardımcı olabilir.
• Örnek probiyotik kaynakları arasında yoğurt, kefir, turşu, kimchi, probiyotik takviyeleri gibi ürünler bulunur.
• Canlı mikroorganizmalar içerdikleri için probiyotikler, özellikle uygun saklama koşullarına dikkat edilmesi gereken ürünlerdir.
Prebiyotik
• Prebiyotikler, bağırsaklarda bulunan yararlı probiyotik bakterilerin beslenmesini ve aktivitelerini destekleyen sindirilmeyen besin bileşenleridir.
• Prebiyotikler, bağırsaklarda bulunan probiyotiklerin yaşamını sürdürebilmeleri için gerekli olan besin kaynağını sağlarlar.
• Prebiyotikler, sindirim sistemi sağlığını ve bağışıklık sistemini destekleyebilirler.
• Örnek prebiyotik kaynakları arasında soğan, sarımsak, kuşkonmaz, muz, yulaf, pırasa ve bezelye gibi gıdalar bulunur.
Probiyotikler ve prebiyotikler, birlikte çalışarak sindirim sistemi sağlığını iyileştirebilirler. Probiyotiklerin canlı mikroorganizmalar olduğuna ve uygun saklama koşullarına ihtiyaç duyduğuna dikkat etmek önemlidir. Prebiyotikler ise sindirilmeyen lifler olduğu için bağırsaklarda yararlı probiyotik bakterilerin beslenmesine katkıda bulunurlar.
Kaynaklar
medicalpark.com.tr
koruhastanesi.com
Kar©glan Başağaçlı Raşit Tunca
